Cztery łapy szczęścia

Andrzej Stanisław Ksawery Stelmachowski, syn Wisławy z Majewskich i Bronisława Stelmachowskiego, przyszedł na świat 28 stycznia 1925 roku w Poznaniu i odszedł 6 kwietnia 2009 roku w Warszawie. Był cenionym uczonym, wybitnym prawnikiem, zasłużonym nauczycielem akademickim oraz organizatorem życia naukowego – autorem ponad 200 prac naukowych. Zaangażowany społecznik i polityk, odegrał kluczową rolę w kształtowaniu Polski Odrodzonej jako marszałek Senatu, minister edukacji oraz prezes Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" w latach 1990-2008. Pełnił także funkcję doradcy Prezydenta RP do spraw Polonii. Stelmachowski wyróżniał się niezłomnym systemem wartości, wśród których prawość, wierność przekonaniom, odpowiedzialność i troska o dobro społeczne oraz zasady nauki Kościoła były szczególnie istotne.

Życie profesora obejmowało cztery różne etapy współczesnej historii Polski: dorastanie w II Rzeczypospolitej, lata II wojny światowej pod rządami Państwa Podziemnego, długą erę PRL-u oraz przemiany okresu III Rzeczypospolitej. Był jednym z kluczowych uczestników przełomowych wydarzeń politycznych, odgrywając rolę w procesach, które w końcu doprowadziły do odzyskania niepodległości przez Polskę. Stelmachowski w pełni rozumiał, że budowa nowej Polski jest procesem ciągłym, jednak uważał, że jej postać jest już dostatecznie wyraźnie zarysowana, aby dokonać pewnej rekapitulacji wydarzeń.

Tę właśnie rekapitulację przedstawił w wykładzie monograficznym, który prowadził przez trzy lata dla studentów Uniwersytetu Warszawskiego. Niniejsza praca stanowi swoiste podsumowanie tej wiedzy. Nie jest to jednak podręcznik systematyczny ani klasyczna monografia z bogatym aparatem naukowym. Jest to raczej szkic, który, według autora, ma pozwolić czytelnikowi na ukształtowanie własnego zdania o złożonej historii współczesnej Polski, widzianej w czasie jej formowania się. Zawiera również niepublikowane dotąd fakty i dokumenty, które mogą rzucić nowe światło na dotychczasowe zrozumienie tamtych czasów, często niepasujące do znanych schematów.