Mikołaj Gogol - sylwetka autora

Nikołaj Gogol, ukraińskiego pochodzenia, zdobył uznanie jako rosyjski pisarz, poeta i dramaturg. Jego twórczość w literaturze rosyjskiej zasłynęła szczególnie za sprawą komedii obyczajowych takich jak „Rewizor” i „Ożenek”, a także dzieł opisujących losy „małych ludzi”, jak „Płaszcz” i „Nos”. W swoich satyrach Gogol często krytykował rosyjski system administracyjny, analizując jego wady z perspektywy moralnej i piętnując nieprawość szlachty, jednocześnie uwydatniając zalety rosyjskiego charakteru narodowego. Był mistrzem groteski i wprowadził bogate, ekspresywne słownictwo do języka artystycznego.

Gogol urodził się w Soroczyńcach Wielkich, na terenie ówczesnej guberni połtawskiej, w ukraińskiej rodzinie Gogolów-Janowskich. Ukończył edukację w Połtawie, a potem w Nieżynie. W 1828 roku osiedlił się w Petersburgu, gdzie przez kilka lat pracował jako urzędnik i próbował swoich sił na scenie jako aktor. W 1831 roku nawiązał znajomość z Aleksandrem Puszkinem, który stał się jego mentorem i przyjacielem. W 1834 roku Gogol rozpoczął pracę jako wykładowca historii na uniwersytecie w Petersburgu.

Jego pierwszy zbiór opowiadań, „Wieczory na chutorze niedaleko Dikańki”, został opublikowany w 1831 roku. Był inspirowany ukraińskim folklorem, a do tematyki kozackiej Gogol powrócił w powieści „Taras Bulba”. Z biegiem lat jego styl ewoluował, kładąc większy nacisk na codzienność i wykorzystując groteskę. W latach 1836–1841 przebywał za granicą, w tym we Francji i we Włoszech, gdzie stworzył swoje najważniejsze dzieło, powieść „Martwe dusze”. Opublikowane w 1842 roku, były zamierzone jako część większej epopei inspirowanej „Boską komedią” Dantego. Tylko pierwszy tom, przedstawiający obraz upadku moralnego w społeczeństwie rosyjskim, został ukończony. Powieść wywołała kontrowersje – Gogol spotkał się z oskarżeniami o obrazę i zdradę, ale także z uznaniem krytyków niezadowolonych z carskiego reżimu, jak Wissarion Bielinski, którzy cenili dzieło za jego wyjątkową satyrę.

Planowany drugi tom „Martwych dusz”, mający pokazać jego zmieniające się poglądy, nigdy nie został ukończony. Gotowe rozdziały były niszczone, a ostatecznie zachowały się jedynie ich fragmenty. W 1847 roku Gogol wydał „Wybrane fragmenty z korespondencji z przyjaciółmi”, które miały przedstawiać jego pozytywną wizję rosyjskiego społeczeństwa. Riasanovsky określił ten tekst jako „naiwny i reakcyjny”, odnosząc się do poglądów Gogola o utrzymaniu analfabetyzmu wśród rosyjskich chłopów.

Gogol zmarł w 1852 roku. Po ekshumacji jego ciała pojawiły się spekulacje, że został pochowany żywcem, ponieważ jego zwłoki znaleziono twarzą do ziemi.