Zbrodnia i kara

<p>Fiodor Dostojewski nie był pierwszej młodości, kiedy pisał powieść „Zbrodnia i kara”. 45 lat na karku i ciężki, życiowy bagaż doświadczeń na plecach. Zesłanie na Syberię, wieloletnia katorga czy w końcu utrata miłości swojego życia. Według relacji świadków tylko cudem uratował się od egzekucji przed obliczem plutonu egzekucyjnego. Łatwo w tej sytuacji sobie wyobrazić, że rosyjski pisarz jak mało kto rozumiał wartość życia i potrafił je docenić. Uniwersalne prawdy o człowieku, jego życiu i śmierci pozostają aktualne od wielu dekad. „Zbrodnia i kara” to jedno z najwybitniejszych dzień Dostojewskiego, łączące w sobie prawdy o naturze człowieka, z wiernie oddanymi realiami minionej epoki. &nbsp;</p><p>„Zbrodnia i kara” to książka należąca do kanonu lektur szkolnych, przez to szeroko znana w naszym kraju. Być może to się zmieni, rosyjska kultura nie ma w tym mijającym roku dobrego czasu i niektóre społeczeństwa jawnie się od niej odwracają. W przypadku Ukraińców to nie może szczególnie dziwić, co raz więcej mówi się jednak o Państwach Bałtyckich i Polsce. Czy wzdłuż granic nowe, żelaznej kurtyny spuszczona zostanie również zasłona milczenia na rosyjską beletrystykę? Byłaby to w mojej ocenie niepowetowana strata dla dziedzictwa kultury w naszym kraju. Mimo iż nie mam wątpliwości, że gdyby Fedor Dostojewski żył w naszych czasach, nie wystąpiłby otwarcie przeciwko władzom Kremla. Nie dlatego, że bałby się Władimira Putina, ale przede wszystkim z tego oto powodu, że pewna forma uległości Rosjan wobec władzy carów była widoczna od czasów głębokiego średniowiecza. Kolejni rosyjscy pisarze zazwyczaj wpisywali się w ten klimat, pewnym wyjątkiem i jednocześnie fenomenem w tym zakresie był Aleksander Puszkin. To jednak opowieść na zupełnie inną okazję! Teraz skupmy się na magicznej książce Fedora Dostojewskiego. Autor porusza w swoim dziele ważne, egzystencjonalne zagadnienia dla natury człowieka. Z jednej strony przesłanie książki rosyjskiego pisarza porusza temat indywidualnej etyki, a jednocześnie podaje w wątpliwość prawo jednostki do przekraczania norm moralnych, nawet za cenę pozostania nieszczęśliwym i niespełnionym. Raskolnikow, główny bohater powieści Dostojewskiego żyje w przekonaniu, że ma prawo przekraczać zasady społeczne, ponieważ doskonale je poznał i nie nie widzi potrzeby ich przestrzegania. W pewnym sensie jego bunt stanowi głos wołania o pomoc, ponieważ bohater książki szybko sobie zdaje sprawę, że chcąc nie chcąc przynależy do zbiorowej społeczności, gdzie nawet wybitne jednostki związane są regułami i zasadami wynikającymi z życia w większej grupie ludzi. To z kolei oznacza kompromisy, które przynoszą Raskolnikowi głębokie cierpienie, połączone z poczuciem niesprawiedliwości, wzmacnianym przekonaniem o swojej wyjątkowości. Wiele zmienia tytułowa „Zbrodnia”. Główny bohater zabija starą lichwiarkę, co jest o tyle ciekawe, że wybór profesji dla kobiety trudno uznać za przypadkowy. Ludzie parający się lichwą nie byli szczególnie lubiani i cenieni w przeszłości, Rosja nie była tu wyjątkiem. Obsadzenie w roli ofiary akurat lichwiarki przesuwa niejako granice tolerancji dla postępowania głównego bohatera powieści „Zbrodnia i kara”. Łatwiej skierować gniew tłumu, a nawet usprawiedliwić morderców, jeśli w roli ofiary występują osoby nieszczególnie budzące litość czy współczucie. Fedor Dostojewski znakomicie to rozumiał, dzięki temu narracja skupia się przede wszystkim na samym Raskolnikowi, inne postacie mają w książce rosyjskiego pisarza role drugoplanowe, w istocie wtórne wobec głównego bohatera. &nbsp;</p><p>Na biało-czarnej okładce wznowionego wydania widać człowieka z czarnym paskiem na oczach. W podobny sposób przedstawia się skazanych i osadzonych w wiezieniu, by chronić ich wizerunek w mediach publicznych. Za każdym takim paskiem kryje się osobna historia, indywidualne motywy, czy skrywane od dawna prawda o człowieku. Postać Raskolnikow słusznie budzi zainteresowanie i ciekawość czytelników od wielu dekad. To jedna z najbardziej złożonych postaci w historii literatury, jednocześnie głosząca największą prawdę o życiu: każda zbrodnia wcześniej czy później zostanie ukarana. Współczesne młode pokolenie ludzi mówi o tym „karma”, Dostojewski opisał przede wszystkim wyrzuty sumienia swojego bohatera, które okazały się ponad jego siły. To z kolei prowokuje kolejne pytania, a wśród nich najważniejsze brzmi: czy Raskolnikow był tak słaby, czy tak silny w powieści „Zbrodnia i kara"?&nbsp;</p>

<p>Dobrze wspominam lekcje języka polskiego w szkole średniej. Pani polonistka była nauczycielką zakochaną w swoim przedmiocie, a przez to przedstawiała liczne ciekawostki związane z literaturą piękną. Omawianie lektur na lekcji języka polskiego było moim ulubionym czasem w liceum. Moje koleżanki śmiały się, że mam potencjał na bibliotekarkę, a ja po prostu większą frajdę widziałam w przeczytaniu dobrej książki, niż przeglądaniu Facebooka. Co ciekawe, nie zmieniło mi się to do dziś! Co więcej, zdarza mi się zwłaszcza jesiennymi, chłodnymi wieczorami wracać do dawnych lektur szkolnych. Niektóre z nich głoszą prawdę o życiu człowieka i w newralgicznych dla nas momentach życiowych warto po nie sięgnąć. Dla przyjemności, dla refleksji, dla przypomnienia sobie co jest w życiu ważne. Znakomitym przykładem książki ponadczasowej, a jednocześnie niesłusznie nielubianej jest powieść Fiodora Dostojewskiego pod tytułem „Zbrodnia i kara”. Wróciłam do tego wielkiego dzieła w związku z nowym wydaniem książki, na której okładce znajduje się mężczyzna za kratami wiezienia, z charakterystycznym, czarnym paskiem na oczach. Relatywnie od niedawna wymiar sprawiedliwości dba o prywatność skazanych, sto lat temu powszechne były publiczne egzekucje. Świat się zmienił od tamtej pory, ale jedno pozostaje niezmiennie aktualne: kto zabija człowieka, ponosi karę. Pamiętacie „ostre cienie mgły” w wykonaniu naszego prezydenta, Andrzeja Dudy? Po przeczytaniu raz jeszcze powieści Dostojewskiego mam wrażenie, że miłościwie panujący nam zwierzchnik sił zbrojnych miał na myśli głos sumienia w swoim refrenie. Nie sądzę jednak aby Prezydent Duda przyznał mi racje, wszak chodzi o interpretację związaną z rosyjskim pisarzem, a Ci nie cieszą się już uznaniem w oczach zachodnich elit intelektualnych. Zupełnie tak, jak gdyby Dostojewski czy Tołstoj w przeszłości oddawali hołd Władimirowi Putinowi. Czy nie za daleko poszliśmy w tym absurdzie? Mało rzeczy na świecie budzi równie sprzeczne emocje, jak literatury rosyjska. To dar, nie przekleństwo, że możemy sięgnąć po „Zbrodnię i karę”. Przynajmniej dopóki nie zostanie wprowadzona cenzura! &nbsp;<br>&nbsp;<br>Wybaczcie moja refleksje na wstępie, nie mogę jednak zrozumieć, dlaczego rosyjska literatura czy poezja bywa utożsamiane z czołgami T-90 albo z systemami rakietowymi S-300. Zwłaszcza że kiedy Fiodor Dostojewski tworzył swoją znakomita powieść, był rok 1865. Ponad 150 lat później książki dawnych pisarzy rosyjskich nie mają dobrego czasu, może dlatego z przekory chciałam opowiedzieć dziś kilka ciepłych słow o książce „Zbrodnia i kara”. Nie ma sensu zagłębiać się w szczegóły, wielu czytelników pamięta zarysy fabuły z lekcji szkolnych. Warto jednak wspomnieć, że Petersburg w powieści Dostojewskiego zajmuje nie mniej ważną niż jej główny bohater: Rodion Raskolnikow. Miasto nazywane „Paryżem północy” to mocno dekadencki obraz ówczesnej Rosji. Alkoholizm, prostytucja i szemrane interesy stanowiły codzienny krajobraz Petersburga. W tych okolicznościach główny bohater książki, Rodion Raskolnikow, decyduje się popełnić tytułową zbrodnię. Były student na wydziale prawa Uniwersytetu Leningradzkiego, popadł akurat w kłopoty finansowe, kiedy go poznajemy, a to z kolei pchnęło go do zaplanowania zbrodni na lokalnej lichwiarce. Ów profesja nie cieszyła się w XIX wiecznej Europie szacunkiem, przeciwnie! Sam Rodion Raskolnikow uważa, że jego morderstwo dokonane na starszej kobiecie niejako uwolni społeczność Petersburga przed jej zakusami w przedmiocie egzekucji długów. Tłumaczy sobie pokrętnie motywy przyszłej zbrodni, w istocie jednak podnieca go sama myśl o morderstwie. Wszystko zmienia się w chwili zabicia lichwiarki. Były student zapada się pod ciężarem własnych refleksji, stopniowo popada w obłęd i traci kontakt z rzeczywistością. Nikt nie może mu pomoc, przede wszystkim on sam nie wie, jak to zrobić. &nbsp;</p><p>Fiodor Dostojewski przedstawił niezwykle autentyczny portret psychologiczny głównego bohatera, który toczy wewnętrzny konflikt i w jego rezultacie traci zmysły. Rosyjski autor wyrazie daje do zrozumienia, że to psychika człowieka decyduje o jego losie. Czyste sumienie pozostaje warunkiem udanego i spełnionego życia, za to największą karą za nasze przewinienia i winy jest poczucie winy trawiące człowieka od środka. Czy można przed nim uciec? Postawa Rodiona Raskolnikowa uczy, że to niemożliwe. Wcześniej czy później trzeba zmierzyć się z własnymi demonami przeszłości. &nbsp;</p>