Światło i płomień

Narracja, która obiektywnie rewiduje popularne przekonania o upadku Rzeczypospolitej, rzucając nowe światło na jej potencjał i niewykorzystane możliwości, a także próbę odmiany losów tego państwa.

Prof. Hamish Scott z Uniwersytetu Oxfordzkiego ocenił, że trudno o lepszą analizę politycznej historii ostatnich sześćdziesięciu lat istnienia niezależnego państwa polsko-litewskiego. Rzeczywistość ostatnich dekad Rzeczypospolitej zazwyczaj jawi się jako okres pełen rozczarowań i utraconych szans. Czy jednak rzeczywiście należy ją uznawać za kraj, który sam przyczynił się do swego upadku?

Richard Butterwick, uznany brytyjski historyk, a także absolwent Uniwersytetu Cambridge i doktorant Oxfordu, w swojej najnowszej książce stawia takiemu poglądowi zdecydowane wyzwanie. Argumentuje, że Rzeczpospolita była znacznie bardziej dynamiczna i pełna obiecującego potencjału, niż się powszechnie uważa. Owa iskra nadziei rozkwitła, lecz została zduszona przez rosyjskie działa w wojnie o konstytucję 1792 i podczas powstania kościuszkowskiego.

W drugiej połowie XVIII wieku, po głębokim kryzysie, Rzeczpospolita stała się areną intensywnych zmian społecznych i intelektualnych. Wstrząs związany z pierwszym rozbiorem państwa oraz nasilające się rosyjskie wpływy zmusiły Polaków do podjęcia desperackiego wysiłku ratowania kraju. Butterwick określa Sejm Wielki mianem "polskiej rewolucji", analizując, jak idee oświecenia zderzały się z tradycyjną kulturą szlachecką.

Na kartach książki znajdziemy zarówno kluczowe postacie tamtego czasu, jak króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, jak i wpływowych magnatów, reformatorskich wizjonerów oraz prostych szlachciców. Historia rozgrywa się w cieniu agresywnych sąsiadujących monarchii, z Katarzyną II Rosyjską na czele. Brytyjski historyk włącza historię Rzeczypospolitej w szeroką perspektywę europejską, analizując dyplomatyczne intrygi oraz strategiczne cele Rosji, Prus i Austrii. Co istotne, korzysta również z litewskich źródeł oraz najnowszych badań tamtejszych uczonych.

„Światło i płomień” przedstawia jednocześnie opowieść o końcu polsko-litewskiego państwa i narodzinach nowoczesnego narodu.