Orawka. Kościół św. Jana Chrzciciela

W 2020 roku, pięć lat po 300. rocznicy konsekracji kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Orawce, opublikowano zaktualizowane wydanie monografii tej jedynej w swoim rodzaju świątyni, będącej prawdziwym klejnotem Górnej Orawy. Wnętrze kościoła zdobią piękne malowidła ścienne, które ukazują życie patrona świątyni, a także portrety świętych węgierskich i niezwykle rzadkie zasłony wielkopostne. Dzięki tym elementom kościół w Orawce wyróżnia się na tle innych zabytek Małopolski i całego kraju. Publikacja ta pełni rolę doskonałego przewodnika po tej historycznej budowli, umożliwiając głębsze zrozumienie i docenienie jej wartości.

Wydanie z 2020 roku zawiera poprawki i uzupełnienia w stosunku do wersji pierwotnej. Orawka to miejscowość położona na obszarze Górnej Orawy, z której część znajduje się obecnie w granicach Polski, a reszta, łącznie z Dolną Orawą, należy do Słowacji. Do zakończenia I wojny światowej kraina ta należała do Korony Węgierskiej, a granica między Polską a Węgrami została wytyczona dopiero w pierwszej połowie XVI wieku. Przez Orawę od średniowiecza przebiegał ważny szlak handlowy, łączący Polskę z Węgrami, choć tereny obecnej Polskiej Orawy były wówczas gęsto zalesione.

Proces zasiedlania tego obszaru rozpoczęli Thurzonowie, począwszy od Franciszka, a następnie jego syna Jerzego, piastujących od 1556 roku urząd panów żupy orawskiej z siedzibą na Zamku Orawskim. W procesie osadniczym Thurzonowie opierali się głównie na przybyszach z polskich regionów, takich jak Żywiec, Oświęcim, Zebrzydowice i Nowy Targ.

Budowę kościoła w Orawce zainicjował ks. Sczechowicz około 1650 roku na ziemi zakupionej za 20 talarów cesarskich, przeznaczonej również pod plebanię i szkołę parafialną. Kwota ta stanowiła równowartość 60 złotych polskich, co w owym czasie odpowiadało rocznemu czynszowi z 3 łanów ziemi w diecezji poznańskiej.

Kościół otrzymał wezwanie św. Jana Chrzciciela in desertum (na puszczy). Teren, na którym działał ks. Sczechowicz, był wtedy słabo zaludniony, a mieszkańcy pozbawieni byli opieki duszpasterskiej, co sprawiało, że upodabniał się do pustkowia. W owym czasie kościół pełnił głównie funkcję misyjną oraz chrzestną, nawiązując do działalności św. Jana Chrzciciela.

Należy podkreślić, że kościół w Orawce jest jedyną zachowaną na Polskiej Orawie drewnianą świątynią spośród wielu, które istniały tam dawniej. Ciekawostką jest fakt, że kościół dwukrotnie szczęśliwie uniknął pożaru, co dodaje mu dodatkowego wymiaru historycznego.