Lingua. Erazma z Rotterdamu w staropolskim przekładzie. Warsztat pracy tłumacza w XVI wieku

W 1542 roku w Krakowie, w drukarni Hieronima Wietora, wydano dzieło zatytułowane "Księgi które zowią Język". Stanowi ono tłumaczenie traktatu "Lingua" autorstwa Erazma z Rotterdamu, pierwotnie opublikowanego w Bazylei w 1525 roku. Utwór ten podejmuje temat sprawiedliwego i uczciwego używania mowy. Książka Marii Piaseckiej to szczegółowa monografia poświęcona temu anonimowemu przekładowi, który jest jednym z kluczowych przykładów wczesnej polskiej prozy i dziedzictwa literackiego oraz jednym z niewielu XVI-wiecznych tłumaczeń Erazma na język polski. Autorka, aby lepiej zrozumieć "Księgi które zowią Język", umiejscawia je w szerokim kontekście historycznym i literackim, porównując je z licznymi XVI-wiecznymi źródłami. Dzięki temu jest w stanie dostarczyć nie tylko szczegółowej analizy samego tekstu, ale również wyciągnąć ogólne wnioski dotyczące staropolskiej prozy, jej retorycznych cech, oraz jej roli i funkcji.

Piasecka postrzega "Księgi..." jako interesujący przypadek ilustrujący zjawiska obecne również w innych starodawnych utworach. W swojej drobiazgowej analizie, przeprowadzonej z perspektywy uważnego czytania, autorka porusza tematykę tłumaczenia, granic między popularnością a nauką w epoce wczesnonowożytnej, dawnej kultury oralnej oraz przypisywania autorstwa. Każdy rozdział książki koncentruje się na jednym z czterech kluczowych zagadnień: źródła używane przez tłumaczy, strategie przystępnego przekładu, tzw. pozostałości kultury oralnej oraz atrybucja autorstwa. Dzięki wnikliwej analizie i porównaniom z innymi źródłami, autorka osiąga głębsze zrozumienie kulturalnych interakcji pomiędzy kulturą elitarną a popularną w XVI wieku.

Książka Piaseckiej wyróżnia się nowatorskim podejściem metodologicznym, z wykorzystaniem różnorodnych metod badawczych obejmujących komparatystykę, elementy analizy retorycznej, rozważania językoznawcze, teorie oralności i stylometrię, co pozwala naświetlać poruszane kwestie z różnych stron. Ośmielając się na odważne uogólnienia, publikacja staje się wartościowym źródłem nie tylko dla tych, którzy są interesowani omawianymi autorami czy dziełami, ale także dla badaczy kultury renesansu. Jest skierowana przede wszystkim do badaczy zajmujących się różnymi aspektami dawnej kultury, lecz ze względu na jej interdyscyplinarny charakter może zainteresować także specjalistów takich jak: historycy literatury, neolatyniści, translatolodzy, językoznawcy, oraz badacze z dziedziny humanistyki cyfrowej i erazmianizmu. Ponadto, książka stanowi inspirację dla edukatorów prowadzących zajęcia z literatury staropolskiej, literatury porównawczej czy analizy antyku i Biblii w kulturze.