Drobny szczegół

Niektóre powieści skracają się w miarę czytania, inne – jakby rosły; są też takie, które nigdy się nie kończą i nawiedzają czytelniczkę jak duch. Taka właśnie jest Minor Detail Adanii Shibli – pełna dusznej atmosfery, pozostawia silne emocjonalne piętno. Przez tydzień po lekturze miałam przed oczami pustynię, żołnierzy, oliwki i kobiety w czerni, słyszałam szczekanie psów, krzyki kobiet i strzały. Nastrój książki udzielił mi się – byłam przytłoczona i zdezorientowana. Nie spodziewałam się, że tak krótka powieść może mieć taką siłę. Historia opowiada o śmierci anonimowej Arabki. Książka dzieli się na dwie części: w pierwszej izraelscy żołnierze w 1948 roku porywają, gwałcą i mordują dziewczynę na pustyni; w drugiej, 25 lat później, inna Arabka – narratorka – natrafia na informację o tym zdarzeniu i z niezrozumiałej potrzeby postanawia poznać jego szczegóły, ryzykując życie. Mimo prostej fabuły, styl Shibli jest nietypowy – skupia się nie na konflikcie, ale na szczegółach. Przez dwie strony opisuje np. golenie się żołnierza: nalewanie wody, nakładanie pianki, kolejność golenia, pływający zarost. To frustruje, bo wydaje się oderwane od głównego wątku. Lektura przypomina dokument o eksplozji w fabryce, w którym przez większość czasu widzimy detale jak graffiti czy śniadania robotników. Ale Shibli robi to celowo i skutecznie – jej chłodna, zdystansowana narracja i brak emocjonalnych komentarzy tylko wzmacniają przekaz. Gdy dochodzi do gwałtu i morderstwa, uderza beznamiętność oprawców – śmierć dziewczyny jest dla nich błaha, mniej ważna niż ukąszenie pająka. Druga część przypomina historię o duchach – Arabka z czasów współczesnych urodziła się tego samego dnia co zamordowana, a jej podróż do miejsca zbrodni wydaje się próbą przypomnienia poprzedniego życia. Echa szczegółów z pierwszej części – psy, kąpiel, wielbłądy, strzały – powracają. Można ją odczytać jako reinkarnację dziewczyny. Trauma nie znika – przemoc powraca w nieskończonej pętli.