Czas zabijania

Fabuła „Czasu zabijania” rozgrywa się na południu Stanów Zjednoczonych, gdzie czarny ojciec mści się na białych zwyrodnialcach, którzy zgwałcili jego córkę. Będzie go bronił adwokat Jack Brigance. Mimo że historia szczegółowo opisuje wszystkie aspekty proceduralne od aresztowania do procesu, tłem są ówczesne (lata 80.) podziały rasowe i ich reperkusje. To przejmująca powieść, która pogrąża nas w skrajnościach ludzkiego okrucieństwa. Jack Brigance jest dobrym prawnikiem i próbuje wyrobić sobie nazwisko i zdobyć klientelę jako obrońca. Jack wierzy, że będzie to sprawa w jego karierze, dzięki której stanie się znany wszystkim, więc chętnie się jej podejmuje, mimo że wynagrodzenie jest wyjątkowo marne. Ale nie minie wiele czasu, gdy będzie miał wątpliwości co do tej decyzji, gdy sprawa nabierze poważnego wymiaru, gdy Ku Klux Klan podejmie działania po jednej stronie, a wszyscy czarni w okolicy po drugiej.

Z przykrością stwierdzam, że dopiero teraz odkryłem, że „Czas zabijania” to debiutanckie dzieło Johna Grishama. Gdybym to zrobił w odpowiednim czasie, lepiej zrozumiałbym ewolucję tego wyjątkowego autora, niekwestionowanego mistrza thrillera prawniczego. Narracja prowadzi nas przez zakurzone ulice południowych terenów USA, podejmując trudny temat relacji między czarnymi i białymi, w latach, gdy tolerancja i poprawność polityczna nie były jeszcze zbytnio nikomu znane, oraz kary śmierci. Przeczytamy o rasizmie, który powinien być już dawno wypleniony, ale dzisiejsze wydarzenia (m.in. George Floyd, komentarze w internecie na temat czarnoskórych), świadczą raczej, że wciąż jest to palący problem. Oczywiście dzisiaj nie ma już Ku Klux Klanu, ale w niektórych kontekstach nadal istnieje ta granica między czarnym a białym, która w zasadzie mnie zadziwia. „Czas zabijania” jest to zarazem rozprawa o sprawiedliwości i niesprawiedliwości - dwóch tak fundamentalnie różnych pojęciach- rasizmie, seksizmie, alkoholizmie, presji, władzy, manipulacji, szaleństwie, nienawiści, przemocy i głębokiej agresji, która zdaje się tkwić w każdym.

Znamienna w całej powieści jest postać adwokata, Jacka Brigance'a, który podejmuje się obrony oskarżonego: człowieka, który nie idzie na kompromis, nie ulega szantażowi moralnemu, mimo że wie, iż naraża siebie i swoją rodzinę. Człowiek, którego słabości przybliżają go do czytelnika.

Czytając „Czas zabijania” od razu przyszła mi do głowy myśl, że podobną książką jest przecież „Zabić drozda” Harper Lee. Obie skupiają się na procesie czarnego człowieka, który gdyby był biały, nigdy nie stanąłby przed sądem. Akcja jednej i drugiej toczy się w południowym stanie USA. Różnica poza oczywiście samą historią polega na punkcie widzenia. Podczas gdy w jednym widzimy historię oczami małej dziewczynki, w drugim pisarz prowadzi nas przez wszystkie aspekty historii, nawet te ostrzejsze, jak gwałt na dziewczynce czy ataki członków Ku Klux Klanu.

Choć Grisham pisał później lepsze książki, to „Czas zabijania” będąc jego pierwszym dziełem, zasługuje na uznanie i przeczytanie. Co istotne książka nie zanudza terminami sądowymi i niekończącymi się stronami spraw sądowych, bo nie ogranicza się do ram prawnych (z którymi Grisham radzi sobie jak zawsze pięknie, bo sam był prawnikiem), ale staje się szybkim thrillerem z dużą dozą napięcia co do losów bohaterów.

Gdy skończyłam tę powieść, to byłam absolutnie zachwycona. Siedziałam przez jakąś godzinę i rozmyślałam o wszystkim, co się wydarzyło. Myślę, że „Czas zabijania” był jedną z najbardziej wyjątkowych pozycji, które znalazły się w mojej biblioteczce. Szczena opada.

Napięcie było nieporównywalne do innych książek, które ostatnio czytałam - od początku do końca, ale spotęgowało się tuż przed rozprawą, kiedy wszystko przyspieszyło, by w końcu dojść do, trzeba przyznać, wspaniale wymyślonego zakończenia.

Barwne postacie też oczywiście służą fabule, a Jake'a pokochałam tak samo jak podział na Północ i Południe, który on i Ellen reprezentowali, co było przez to szczególnie ciekawe. Musimy więc oczywiście umieścić to wszystko w kontekście: jesteśmy w Missisipi, na południu Stanów Zjednoczonych, pod koniec lat 80. Nikt nie gryzie się w język na temat innych ras i płci. Tam nie ma czegoś takiego jak poprawność polityczna. Tylko rasizm i seksizm bez ograniczeń. Ale ten kontekst pozwala nam wprowadzić inny ciekawy element do książki, który jest mocno uwypuklony w „Czasie zabijania”: Ku Klux Klan. W środku procesu o morderstwo, w którym oskarża się czarnego ojca. Tu szczególnie interesujące są mechanizmy zastraszania, łatwość, z jaką mogli bezkarnie popełniać różnego rodzaju czyny, a co za tym idzie łatwość wpływania na proces czy nawet jakąkolwiek decyzję (przez skazanie, bo ludzie się zgadzają, czy przez zastraszenie, bo ludzie boją się tego, co może ich spotkać). Do tego dochodzi niezachwiana determinacja Jake'a, który mimo wszystkiego, czemu jest poddawany, przechodzi przez to, przekonany, że Carl Lee Hailey byłby noszony na rękach, gdyby tylko zamienić jego kolor skóry z kolorem gwałcicieli jego córki. W tle tego wszystkiego Grisham świadomie lub nie zmusza do zastanowienia się nad kwestią kary śmierci.

I na koniec tejże krótkiej recenzji, to co było fascynujące w „Czasie zabijania” to oczywiście wszystko co działo się w kontekście procesu sądowego. Walki i wpływy różnych stron w sferze społeczno-kulturowej, ale także prasa, strategie, brudne sztuczki między prawnikiem a prokuratorem, albo w ogóle między prawnikami, ci, którzy próbują czerpać z tego wszystkiego zyski w środku małego miasteczka, itd. A oprócz tych wszystkich zawirowań widzimy również troski, nastroje, codzienne życie bohaterów, co sprawia, że przywiązujemy się do nich za ich niesłabnącą determinację lub przejmującą rozpacz

Ciężko wspomnieć o wszystkim, co podobało mi się w tym dziele Johna Grishama. W wielkim skrócie, „Czas zabijania” to dla mnie powieść genialna, wynosząca na wokandę wiele ważnych spraw, niesamowicie pouczająca i równie emocjonująca, dzięki wspaniałej pracy Grishama, który swoim stylem pisania trzyma w napięciu od pierwszej do ostatniej strony (a jest ich ponad 600!).

Thriller przez duże T. Naprawdę trzymająca w napięciu książka, której akcja rozgrywa się w dość współczesnym Missisipi. Młoda afroamerykańska dziewczyna zostaje zgwałcona przez dwóch białych mężczyzn. Jej ojciec, szargany emocjami, bierze sprawy w swoje ręce i wymierza sprawiedliwość zabijając oprawców swojej córki. Po tych wydarzeniach małe miasteczko staje się ogniskiem wielu kontrowersji, ponieważ rozpoczyna się proces o morderstwo, który przyciąga uwagę całego kraju. Adwokatem oskarżonego jest niejaki Jack Brigance, który wcześniej zajmował się sprawami tylko kilku morderstw. Jake musi zmierzyć się z wieloma przeszkodami, głównie z rasizmem, ponieważ w małym miasteczku przeważają biali. Oskarżony jest biedny i może mu zapłacić tylko 1000 dolarów (900 dolarów po tym, jak Jake da żonie oskarżonego 100 dolarów), ma tylko jednego asystenta i starego, bogatego pijanego mentora.

Czytam od jakiegoś czasu niemal samych amerykańskich twórców, którzy w dużej mierze skupiają się na rzeczywistości za oceanem i jak powszechnie wiadomo John Grisham jest uważany za jednego z najlepszych pisarzy z USA, więc to była tylko kwestia czasu, aż zabrałem się za jego dzieła. Na początek sięgnąłem po jego debiut w postaci „Czasu zabijania”, które notabene należy do cyklu „Jack Brigance”.

Moim ulubionym aspektem tej książki jest po prostu styl pisania. Chodzi o to, że „Czas zabijania” ma prosty język, lecz zarazem bardzo dobitny i prawdziwy. Nie ma bezsensownych metafor, postacie są bardzo realne, nikt nie przyczepionych anielskich skrzydeł, mówiąc o sprawiedliwości i etyce czy innym gównie. On opisuje ludzi takimi, jakimi są: prawdziwymi, ułomnymi, zmagającymi się z problemami.

Jak w każdej dobrej książce, „Czas zabijania” bada wiele głębokich tematów, w tym zemsty, kary śmierci, gwałtu i rasizmu. Chociaż mogłem wiele razy nie zgadzać się z wnioskami, do których dochodzi Grisham, to jednak szanowałem sposób, w jaki do nich dochodzi. Przy okazji tego wszystkiego, nie sposób nie zadać sobie paru trudnych pytań na tematy sprawiedliwości, prawa i sensu rządów prawa (i sprawiedliwości ?).

Jak można się spodziewać, relacje między czarnymi i białymi bohaterami tej historii przebiegają przez całą gamę emocji. Z jednej strony członkowie Klu Klux Klanu z sąsiedniego hrabstwa organizują się, by zastraszyć osoby zaangażowane w sprawę Haileya. Na drugim końcu konflikty są chwile pięknej harmonii w tym małym miasteczku, gdzie wielu ludzi zna się i po prostu chce się dogadać. Jest szacunek i przyzwoitość, a także nieformalność. Jest świetna scena, kiedy Carl Lee, aresztowany po strzelaninie, może odwiedzić zastępcę Looneya w szpitalu, który został poważnie ranny jako osoba postronna. Carl Lee składa zastępcy serdeczne przeprosiny, a Looney natychmiast mu wybacza. 

To jest bardzo mocna książka, a jej tematyka wymaga pewnej wrażliwości i otwartości umysłu. Jest to pierwsza powieść Grishama i niesamowity debiut dla każdego pisarza. Jego postacie są dobrze opisane i bardzo wiarygodne. „Czas zabijania” to moja pierwsza książka Grishama, ale nie będzie to moja ostatnia, ponieważ bardzo mi się podobała. Gorąco polecam tę książkę dla tych, którzy lubią porywające thrillery prawne.

Fabuła „Czasu zabijania” skupia się wokół zbrodni popełnionej przez ciemnoskórego ojca, którego córka została zgwałcona i pobita przez dwóch białych mężczyzn. Jako czytelniczka kibicowałam ojcu, który popełnił zbrodnię, ale jednocześnie zastanawiałam się, czy nie powinna zostać wymierzona sprawiedliwość. Ostatecznie uważam, że siłą tej powieści jest to, że pozostawia czytelnika zastanawiającego się nad pytaniami, na które nie ma jednoznacznej czarno-białej odpowiedzi... Mamy dużo odcieni szarości i ta historia Grishama świetnie to pokazuje.  

Podczas czytania nie doświadczyłam chwil, aby czuła się znudzona fabuła, jak mogłoby się wydawać, kiedy ma się do czynienia z powieścią osadzoną w realiach prawniczych. Prócz sprawy sądowej dzieje się tak wiele innych spraw, jak konflikty rasowe i inne przestępstwa, a te wszystkie sprawy tak samo jak główny wątek napędzają emocje. Innym niesamowitym aspektem, z którym większość czytelników Grishama musi zapewne zgodzić, jest jego zdolność do ożywiania postaci i scenerii. Za każdym razem gdy Jake Brigance pojawiał się w barze, mogłam niemal usłyszeć brzęk srebrnych sztućców lub pogłos rozmów innych klientów. W ten sposób czułam się tak, jakbym tam była. Nie ma moim zdaniem zbyt wielu autorów, którzy tak jak Grisham potrafią wprowadzić odbiorców do świata przedstawionego w książce. 

Czytelnicy znający książkę zapewne pamiętają Jake'a Brigance'a jako bardzo sympatyczną i moralnie nieskazitelną postać, co jest prawdą. Ale Jake był również zachwycony rozgłosem, jaki przyniosła mu ta sprawa. I spędza dość dużo czasu na myśleniu o pieniądzach, co ma sens, ponieważ w porównaniu z adwokatami z Sullivan Firm zarabia niewiele. Bohater Grishama jest wiarygodny i daje się lubić. Mamy okazję zobaczyć jego twardą i wkurzoną stronę, gdy jego sekretarka Ethel wpuszcza prokuratora okręgowego do biura Jake'a, gdy Jake'a tam nie ma.

Grisham pisze w przedmowie, że walczył, aby ta historia została opublikowana, a kiedy to nastąpiło to  sprzedał tylko 5 tysięcy kopii. Później, po „Firmie” i innych bestsellerowych thrillerach prawniczych, zasłużenie rozbił bank. Grisham powiedział również, że jest to jego osobista ulubiona historia. Z każdą stroną staję się coraz większą fanką Grishama. Wzbudził we mnie pragnienie czytania thrillerów oraz wiedzy i historii politycznych. Mam ochotę przeczytać więcej akcji, kontrowersji i skandali.