Abba, powiedz mi słowo

Osoby, które prowadziły skromne i odosobnione życie, wyróżniały się pośród innych swoimi niezwykłymi cechami i cnotami. Przyjmując na siebie rolę mentorów, nadawano im tytuł starców, niezależnie od ich faktycznego wieku. Podobnie jak w innych tradycjach, na przykład żydowskiej wśród uczniów proroków, ich uczniowie postrzegali ich jako swoich duchowych ojców, nazywając ich tym tytułem. Używali aramejskiego słowa „abba”, co było niecodzienne dla osób, których językiem ojczystym był koptyjski lub grecki. Sugerowało to wyjątkowy charakter więzi pomiędzy nauczycielem a uczniem, podkreślając duchową zależność.

W Nowym Testamencie to słowo pojawia się trzykrotnie, zawsze w formie wołacza, kierowane do Boga przez Jezusa lub przez Ducha obecnego w sercach wiernych. W koptyjskim i greckim tłumaczeniu oraz w łacinie występuje jako „Abba – Pater”. Ten pierwotny kontekst sugeruje bliski związek ze zwrotem kierowanym do Ojca przez Chrystusa w Duchu Świętym. Uczniowie, używając tego terminu wobec swoich nauczycieli, chcieli wyrazić duchowy charakter przypisywanego im ojcostwa, nawiązując do boskiego ojcostwa.

Użycie tego niezwykłego określenia pozwalało na nieprzeciwstawianie się słowom Chrystusa, który mówił o jednym Ojcu w niebie. Gdy duchowa obecność Boga objawiała się w jednym z pustelników, można było oddawać mu szacunek z uwagi na Boga, nazywając go abba. Ta duchowa obecność objawiała się głównie przez dar słowa. Św. Hieronim pisał o egipskich mnichach, takich jak Makary, Pambo czy Izydor, że byli nazywani ojcami, ponieważ Duch Święty mówił przez nich. Pojmen nazywał młodego Agatona „abba” ze względu na jego mądrość i słowa. Abba Mojżesz, widząc Ducha Świętego zstępującego na jego ucznia Zachariasza, również zwracał się do niego jako do ojca duchowego, prosząc o rady i wskazówki, podkreślając wagę duchowej mądrości jego ucznia.