Wielka czwórka. Herkules Poirot. Tom 5

Powieść z Poirotem inna niż zwykle - bez konkretnego morderstwa, za to ze złowieszczą międzynarodową organizacją przestępczą, która ma zostać zdemaskowana i gdzie słynny belgijski detektyw wydaje się być jedynym zdolnym do osiągnięcia sukcesu dzięki swojej dedukcji, intuicji, przebraniom i genialnym planom.

„Wielka czwórka” została opublikowana kilka tygodni po zniknięciu i ponownym pojawieniu się Christie. Powstały rozgłos nad jej nazwiskiem spowodował, że nowa powieść stała się hitem. Sprzedaż była na tyle dobra, że ponad dwukrotnie przewyższyła sukces „Zabójstwa Rogera Ackroyda”. Sprzedawała się, mimo że nie była tradycyjną zagadką morderstwa, będąc opowieścią o międzynarodowej intrydze i szpiegostwie, i otwierając możliwość większej ilości fikcji szpiegowskich od Christie. Poruszamy się po schemacie opartym na mini problemach, które pozwalają nam na bieżąco identyfikować wrogów, jednocześnie natrafiając na pewne znane postacie, takie jak Vera Rosakoff czy inspektor Japp. Całość została początkowo zbudowana jako zbiór opowiadań, zanim Agatha Christie dodała wstęp i finał, by połączyć to wszystko w trwającą kilka miesięcy przygodę.

Ogólnie, „Wielka czwórka” była dla mnie sporym odkryciem. Jakiś czas temu odrzuciłam ją z listy książek Christie do przeczytania, ale postanowiłam przeczytać wszystkie. Na początku lektury myślałam, żeby ją jednak definitywnie sobie darować, bo widać było, że nie jest taka jak inne. Jest to powieść zdecydowanie bardziej detektywistyczna, Poirot znajduje się w podróży dookoła świata i stawia czoła czterem przerażającym mocom. Książka dość płynna, faktycznie skończyłam ją w niecały dzień, nie sądziłam, że tyle mi to zajmie. I muszę przyznać, że wchodzi do grona moich ulubionych.

Agatha Christie znana jest ze swojego niefrasobliwego stylu, fałszywych tropów, które umieszcza w swoich powieściach, i niekiedy imponującej liczby postaci, które wyskakują na stronach jej kryminałów, często zamykając ich w pewnym otoczeniu. Tym razem znów nie odstępuje od reguły, dostarczając „Wielką czwórkę”, krótką powieść pełną szarych komórek Poirota, trupów rozrzuconych po podłodze, niepewności. Żadnych sentymentalnych bredni, tylko ciągłe zagrożenie, które wzmaga się z każdą stroną. Tym bardziej ciekawe, gdy pamiętamy, że to właśnie w okresie międzywojennym ukazała się ta powieść, czyż nie widzimy tu pewnych refleksji na ten temat? Czy śledztwo, w którym ani Poirot, ani Hastings nie narażają się na niebezpieczeństwo, byłoby rzeczywiście śledztwem godnym tego miana? To także mocna strona tzw. królowej zbrodni, umieć uczynić swoich bohaterów bezbronnymi, bo może i są silni i inteligentni, ale są przede wszystkim... ludzcy, i bezbronni, w każdej chwili, nawet z tak sprawnymi szarymi komórkami.

„Wielka czwórka” to światowej klasy śledztwo, w którym konfrontacje są nieuniknione, ale prawdziwa ofensywa odbywa się w umyśle. Bitwa umysłu, która wymaga ruchów wyprzedzających, poświęceń i dużego ryzyka. Piętrzące się zgony, początkowo niepowiązane ze sobą, w końcu znajdują swój finał, a ten jest raczej wybuchowy. Zacięta gra w szachy pomiędzy dwoma nieustępliwymi i równymi sobie przeciwnikami. Siłą rzeczy jest kilka rozwlekłych rozdziałów, jednak lektura „Wielkiej czwórki” dostarczyła mi wiele przyjemności. Chciałam wrócić do podstaw, do prostego śledztwa, bez pseudo emocjonalnych stawek, śledztwa w starym stylu, a belgijski detektyw i jego przyjaciel nie zawiedli mnie, to była przyjemność!

„Wielka czwórka” to piąta książka z serii o przypadkach belgijskiego detektywa.

Wydana w 1927 roku, pojawia się po „Zabójstwie Rogera Ackroyda”, ale prowadzi narrację umieszczoną czasowo wcześniej, czyli wtedy, gdy Poirot wciąż mieszka w Londynie i nie zdecydował się jeszcze na przejście na emeryturę na wsi, by uprawiać dynie. Z kolei Hastings przeniósł się już do Argentyny wraz ze swoim ukochanym Kopciuszkiem, ale wraca do ojczyzny na wyjazd służbowy, który powinien trwać kilka miesięcy, a zamiast tego będzie trwał około roku. Tyle czasu zajmie Poirotowi (do którego natychmiast dołącza Hastings) udaremnienie planu bezwzględnej międzynarodowej organizacji przestępczej. Jest to w istocie historia szpiegowska, gatunek nie nowy dla Christie ("Tajemniczy przeciwnik", pierwsza powieść z cyklu Tommy i Tuppence, wydana w 1922), ale niezbyt częsty w jej ogromnej kolekcji dzieł.

„Wielka Czwórka” oferuje kilka małych śledztw połączonych w jedną powieść (a moja znajoma powiedziała mi potem, że faktycznie w momencie wydania tej powieści Christie właśnie się rozwiodła i potrzebowała pieniędzy, więc zebrała krótkie opowiadania ze schowka, by stworzyć książkę), co sprawia, że historia jest czasem trochę nieskładna. Pod pewnymi względami Agatha Christie tworzy w „Wielkie Czwórce” fabułę, która jest tak nieproporcjonalna i kłopotliwa, że aż surrealistyczna. Ponadto Poirot, mimo że stoi przed groźbą zniszczenia i wywrócenia światowego ładu, nadal jest Poirotem: próżnym, zabawnym, a jednocześnie nieomylnym. Co skutkuje lekturą niemal pozbawioną patosu, po części dlatego, że atmosfera jest utrzymana w spokojnym tonie, a po części dlatego, że bohater jest genialny ponad miarę ludzkich możliwości i ani przez sekundę nie przychodzi nam do głowy, że mógłby zamiast tego ponieść porażkę.

Jedynym małym mankamentem, i to tylko dlatego, że go nie lubię, jest pierwszoosobowa narracja Hastingsa, który nie nadaje się na detektywa, gdyż jego rozumowanie często pozostawia wiele do życzenia, jest zbyt emocjonalny, a także dość arogancki w swoim przekonaniu, że jest na tym samym poziomie co belgijski geniusz. Oczywiście mimo to jest prawdziwym przyjacielem, szczerym, lojalnym, gotowym nawet umrzeć, bo ślepo wierzy w Poirota.

Poza tym „Wielka Czwórka” podobała mi się od początku do końca. Inteligentna i skomplikowana fabuła, świetny spisek światowy i Poirot, który miejscami przegrywa swoje bitwy, co zakwestionowało zuchwałość i inteligencję Poirota i sprawiło, że bohater stał się bardziej ludzki.  

Nic dodać nic ująć. Choć przeczytałam już wiele książek Agathy Christie, to muszę przyznać, że ta była jedną z tych, które najbardziej mi się podobały.