Sojusznicy. Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina

<p>Kiedy rok temu kanclerz Republiki Federalnej Niemiec, Olaf Scholz, wyraził przekonanie, że następuje zwrot w polityce zagranicznej Berlina, świat przyjął owe zapewnienia z pewnym dystansem. Część komentatorów sądziła, że idee "Zwainewende" to wymuszona agresja wojsk rosyjskich zmieniająca orientację w imporcie tanich surowców z Rosji i budowaniu w ten sposób niemieckiej potęgi gospodarczej. Inni zwracali uwagę, że strategiczne obszary współpracy między Berlinem a Moskwą daleko wykraczają poza handel surowcami i w istocie sprowadzają się do wspólnego zarządzania obszarem znajdującym się między Rosją a Niemcami. Kraje takie jak Polska, kraje bałtyckie, Białoruś czy Ukraina miały stanowić z jednej strony strefę buforową dla równoważących się wpływów Rosji i Niemiec, z drugiej zaś strony dostarczać taniej siły roboczej potrzebnej do wykorzystania potencjału wynikającego z handlu surowcami. Wiele wskazuje na to, że oto pierwszy raz od trzystu lat Polska ma szansę na pełną emancypację i redefinicję sytuacji na arenie międzynarodowej. Życie w cieniu wielkich mocarstw przyniosło Polsce rozbiory, kampanie napoleońskie, I i II wojnę światową i w końcu sowiecką okupację. https://******.**. o tym pisze Arkadiusz Stempin w książce „Sojusznicy. Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina”. Polski historyk przypomina na łamach publikacji słowa Józefa Czapskiego: „Polska nie powinna mieć jednocześnie złych stosunków międzynarodowych z Niemcami i Rosją”. Taka sytuacja stanowi egzystencjalne zagrożenie dla narodu polskiego, jak przekonywał sto lat temu znany geopolityk szkoły realizmu.<br><br>Na początek słówka na temat autora książki „Sojusznicy: Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina”. Arkadiusz Stempin, znany i ceniony w Polsce historyk, podjął się niełatwego zadania polegającego na przeanalizowaniu wielowiekowej historii sojuszy i relacji pomiędzy mocarstwami Europy Środkowej, od czasów Fryderyka Wielkiego i Katarzyny Wielkiej aż do współczesnych rządów Angelii Merkel oraz Władimira Putina. To właśnie kanclerz Niemiec oraz prezydent Federacji Rosyjskiej zdobią okładkę książki „Sojusznicy: Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina”. Zdjęcie nie wydaje się szczególnie korzystne: Angela Merkel wygląda, jakby coś ukrywała, Władimir Putin z kolei zdradza wyraz twarzy gdzieś pomiędzy szyderczym uśmiechem i udawaną powściągliwością. Zestawienie wspomnianej dwójki na okładce książki „Sojusznicy: Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina” stanowi nawiązanie do czasów współczesnych jako opisanego przez Arkadiusza Stempina kontinuum w zakresie kooperacji Berlina i Moskwy, głównie obliczonej na powstrzymywanie rozwoju i potencjału obszarów położonych pomiędzy dwoma wielkimi mocarstwami. Jeśli bliżej się temu przyjrzeć, jak wyjaśnia Arkadiusz Stempin, widać wyraźnie, że Rosja stale i konsekwentnie napiera na zachód Europy, a korzystne usytuowanie Niemiec w centralnym obszarze Starego Kontynentu czyni Berlin relatywnie bezpiecznym wobec zakusów Moskwy. W historii zdarzyło się, że wojska rosyjskie były w Berlinie czy Paryżu, jednak nie były to sytuacje ani częste, ani tym bardziej definiujące kierunek dalszego rozwoju Europy. Zdecydowana większość napięć związanych z brakiem równowagi geopolitycznej na Starym Kontynencie rozstrzygała się na obszarze pomiędzy Odrą, Dźwiną i Dnieprem. To właśnie w granicach dzisiejszej Polski, Krajów Nadmorskich, Białorusi i Ukrainy wojska niemieckie i rosyjskie rozstrzygały status Europy, sami jednocześnie sytuując swój obszar rdzeniowy z dala od głównej linii walk. Zdaniem autora książki „Sojusznicy: Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina”, tak było przez ostatnie 1000 lat historii, choć zjednoczenie Niemiec pod przywództwem Bismarcka zmieniło krajobraz Europy Zachodniej i jeszcze mocniej skonsolidowało poczucie wielkości u zachodniego sąsiada Polski.</p><p>Jednym z ciekawych aspektów książki „Sojusznicy: Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina” jest porównanie podejścia do polityki międzynarodowej dwóch wielkich władców z przeszłości: tytułowych Fryderyka, cesarza Niemiec, oraz carycy Rosji, Katarzyny Wielkiej. Podobieństwa i różnice w obranych przez Berlin i Moskwę kierunkach polityki zagranicznej są przedstawione w sposób przystępny i łatwy do przyswojenia, co sprawia, że czytelnik z łatwością zrozumie ewolucję stosunków międzynarodowych na przestrzeni wieków. Niemcy i Rosja nie zawsze miały się ku sobie, a w przeszłości stanowili dla siebie nawzajem potężne zagrożenie. Jak wyjaśnia Arkadiusz Stempin w książce „Sojusznicy: Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina”, zdarzało się, że Polska potrafiła wykorzystać animozje i spory dwóch wielkich sąsiadów. Nigdy jednak nie udało się polskim władcom na stałe wejść w sojusz z jednym ze sąsiadów przeciwko drugiemu, co być może stanowi największe zaniechanie ze strony rodzimych elit w całej historii trwania Królestwa Polskiego i dalej Rzeczypospolitej.</p><p>Książka „Sojusznicy: Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina”, wydana nakładem wydawnictwa Agora, to rzetelne, obszerne i bez wątpienia wciągające opracowanie historyczne, które w mojej ocenie powinno znaleźć się na półce każdego pasjonata historii oraz geopolityki. Arkadiusz Stempin zręcznie splata ze sobą liczne wątki i wydarzenia, ukazując skomplikowane relacje międzypaństwowe, które decydowały o losie milionów ludzi zamieszkujących obszar Europy Środkowej w ciągu minionych wieków. Język i styl, jakim posługuje się Arkadiusz Stempin, czynią lekturę przyjemną i przystępną nawet dla tych czytelników, którzy nie są obeznani z tematyką historyczną i do tej pory nie mieli do czynienia z podobnymi, naukowymi publikacjami. Arkadiusz Stempin w książce „Sojusznicy: Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina” zachowuje równowagę pomiędzy naukowym podejściem a barwną i wciągającą opowieścią o historii i dziejach Europy Środkowej, szczególnie przez pryzmat relacji Berlin-Warszawa-Moskwa.</p>

<p>W świecie dyplomacji i polityki międzynarodowej niewiele sojuszy ma charakter stały i w pełni przewidywalny. Zazwyczaj mowa bowiem o układach wynikających z bieżącej sytuacji geopolitycznej, partykularnych interesów poszczególnych państw i sytuacji wewnętrznej największych mocarstw na świecie. Istnieją jednak porozumienia zawierane pomiędzy niektórymi państwami o charakterze strategicznym, dalece wykraczającym poza doraźne porozumienia i zerwane sojusze. Historia wspólnego sąsiedztwa pomiędzy Rosją i Niemcami wydaje się szczególnie doniosłym przykładem wzajemnego wpływania na siebie przez rządy w Moskwie i Berlinie. W książce „Sojusznicy. Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina” Arkadiusz Stempin przybliża czytelnikom fascynujący świat sojuszy politycznych i związków pomiędzy dwoma wielkimi narodami Europy kontynentalnej: Niemcami i Rosją. Owe stosunki w ciągu minionych trzech wieków, jak przekonuje polski historyk, kształtowały historię Starego Kontynentu i całego świata.</p><p>Arkadiusz Stempin, znany polski historyk politolog, w przeszłości również dziennikarz i nauczyciel dydaktyczny, w książce „Sojusznicy. Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina” dokonuje rzetelnego i wyczerpującego przedstawienia burzliwej i skomplikowanej historii sojuszy politycznych, zaczynając swoją opowieść od związku między Fryderykiem Wielkim a Katarzyną Wielką, a kończąc na relacji między Angelą Merkel i Władimirem Putinem. Taka metodologia pracy przyjęta przez Arkadiusza Stempina ułatwia zrozumienie procesów, jakie wpływały na konsolidację stanowisk pomiędzy Moskwą i Berlinem w zakresie zagospodarowania przestrzeni „Międzymorza”, czyli strefy buforowej zlokalizowanej pomiędzy Morzem Bałtyckim i Morzem Czarnym w regionie Europy Środkowej.</p><p>Warto dodać, że w poszukiwaniu źródeł wiedzy na temat relacji Rosji z Niemcami, autor książki „Sojusznicy. Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina” nie ogranicza się jedynie do opracowań naukowych, ale - co ważne z uwagi na charakter publikacji - sięga również po wspomnienia uczestników opisywanych wydarzeń, co, moim zdaniem, wpływa pozytywnie na percepcję omawianych wydarzeń historycznych. Czytelnik ma okazję tym samym zapoznać się z punktem widzenia Katarzyny II na sprawy natury polityczno-miłosnej, czy też przyjrzeć się wzajemnym animozjom pomiędzy Józefem Stalinem i Adolfem Hitlerem w przededniu przeprowadzenia przez III Rzeszę kampanii „Barbarossa”.</p><p>Książka „Sojusznicy. Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina” składa się z kilku rozdziałów, w których Arkadiusz Stempin prezentuje mniej lub bardziej znane sojusze na linii Moskwa-Berlin, analizując szczegółowo genezę, cele, a także przyczyny upadku poszczególnych porozumień Rosji i Niemiec. Jako miłośnikowi wydarzeń związanych z II Wojną Światową, szczególnie interesująca wydaje mi się „gra pozorów”, jaka istniała pomiędzy Związkiem Radzieckim i III Rzeszą w przededniu brutalnej kampanii Wehrmachtu na Czerwonoarmistów. Sporym zaskoczeniem okazał się dla mnie fakt przedstawiony przez autora książki „Sojusznicy. Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina” dotyczący reakcji Józefa Stalina na potencjalne uderzenie ze strony „sojusznika” z Berlina. Arkadiusz Stempin przekonuje, że przywódca ZSRR do samego końca nie wierzył w agresję ze strony III Rzeszy, co pozostało widoczne w stratach, jakie Armia Czerwona poniosła w ostatnich dniach czerwca 1941 roku. Obszarem wojskowości najbardziej doświadczonym przez ignorację Józefa Stalina okazały się wojska powietrzne: niemiecka III Luftwaffe bez opamiętania bombardowała radzieckie lotniska. Kiedy po sowieckiego przywódcę przyjechali jego współpracownicy do podmoskiewskiej dacz, Józef Stalin spodziewał się, że zostanie szybko zabity i pozbawiony tytułów. Stało się zupełnie inaczej, a już cztery lata później, jak na ironię, Józef Stalin triumfował w związku z paradą Armii Czerwonej w Berlinie.</p><p>Komu warto polecić książkę Arkadiusza Stempina pod tytułem „Sojusznicy. Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina”? Z pewnością to pozycja obowiązkowa dla czytelników zainteresowanych historią, polityką i dyplomacją. Praca badawcza polskiego historyka to również cenne źródło wiedzy dla tych, którzy śledzą bieżące wydarzenia geopolityczne na świecie i pragną lepiej zrozumieć uwarunkowania społeczno-polityczne w regionie Europy Środkowej.</p>