Rosja i Europa

<p>Na wydziałach stosunków międzynarodowych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie na co dzień studiuję, część przedmiotów bezpośrednio nawiązuje do relacji polsko-rosyjskich. Na pierwszym roku ważnym przedmiotem w tym zakresie pozostawał „Historia stosunków między Polską i Rosją”, gdzie relacje ze wschodnim sąsiadem były szczegółowo omawiane od czasów średniowiecza po czasy współczesne, z uwzględnieniem ważnych wydarzeń, takich jak rozbicie dzielnicowe, rozbiory Polski czy też okresu sowieckiej okupacji w czasach PRL-u. Prowadzący wykłady polecił przeczytać studentom książkę „Rosja i Europa”, autorstwa Włodzimierza Sołowjowa. Lektura to skromna, licząca mniej niż sto stron, jednak wartość dzieła rosyjskiego pisarza i filozofa wynika z opisywanego przez niego podejścia w relacjach ze światem Zachodu. Włodzimierz Sołowjow tworzył w drugiej połowie XIX wieku, jednak warto spojrzeć szerzej na twórczość autora publikacji „Rosja i Europa”. Jednym z najbardziej znanych traktatów rosyjskiego pisarza jest dzieło pod tytułem „Krótka opowieść o Antychryście”, którego treścią przepowiedział de facto krajobraz Europy w XX i XXI wieku.&nbsp;</p><p>Na początek warto zaznaczyć, że moim zdaniem Włodzimierz Sołowjow w książce „Rosja i Europa” prezentuje interesującą wizję relacji pomiędzy Rosją a Europą. Dlaczego? Otóż z jednej strony rosyjski pisarz i filozof podkreśla specyfikę i odrębność rosyjskiego świata, kultury i historii, a z drugiej zaś wskazuje na punkty wspólne między oboma, wydawałoby się, zupełnie różnymi światami. Warto dodać, że według autora książki „Rosja i Europa”, władze na Kremlu od wieków zawierały partykularne, często bilateralne sojusze z państwami europejskimi przeciwko innym mocarstwom w Europie. Tak było jeszcze w XVII wieku, kiedy Rosja toczyła krwawe walki z Polską, prowadząc jednocześnie konflikty https://******.**. ze Szwecją. Kolejnym znakomitym przykładem z historii wydaje się konflikt Rosji z Francją w dobie wojen napoleońskich, kiedy niemal cała Europa wystąpiła przeciwko Paryżowi i niewiele brakowało, aby Napoleon Bonaparte powiesił swoje portrety w złotych pałacach na Kremlu. Dla porządku przypomnę, że na początku XIX wieku Rosja była w sojuszu z Wielką Brytanią, Austrią i Prusami. Sojusz ten znany jest jako IV koalicja antyfrancuska i był wymierzony przeciwko ekspansji terytorialnej prowadzonej w tamtym czasie przez Napoleona Bonapartego w Europie. Kontekst historyczny nie jest niezbędny do zrozumienia myśli oraz idei przedstawionych przez Włodzimierza Sołowjowa w książce „Rosja i Europa”, jednak nie sposób uciec od wrażenia, że świat od połowy XIX wieku mocno się zmienił.<br><br>W czasie I i II wojny światowej Rosja również pozostawała w koalicji z Wielką Brytanią, jednak już w trakcie obecnej wojny na Ukrainie, Londyn wraz z Warszawą i Waszyngtonem to główni sojusznicy Kijowa i jednocześnie najwięksi antagoniści z punktu widzenia Moskwy. Lektura książki rosyjskiego myśliciela skłoniła mnie do refleksji, że Rosja w istocie od wieków dla realizacji własnych celów strategicznych zawiera i łamie ważne sojusze, głównie po to, aby skłócić ze sobą państwa Europy Zachodniej. Dlaczego? Z książki Włodzimierza Sołowjowa pod tytułem „Rosja i Europa” wyłania się ponury obraz rosyjskiej wizji świata na Starym Kontynencie. Owa wizja zakłada obecność Rosji jako ważnego elementu bezpieczeństwa w Europie, tymczasem z punktu widzenia Polski taka obecność wiąże się nieodłącznie z rosyjską strefą wpływów w regionie pomiędzy Morzem Bałtyckim i Morzem Czarnym. Region ten jest kluczowy dla realizacji imperialnych interesów Moskwy, o czym Włodzimierz Sołowjow w książce „Rosja i Europa” nie wspomina. Dlaczego? Moim zdaniem wynika to z faktu, że wiek XIX, kiedy tworzył rosyjski pisarz, pozostaje jednocześnie ostatnim, kiedy Rosja jawiła się jako kraj równie wielki, co tajemniczy i nieodgadniony w oczach świata. Krwawa i brutalna historia XX wieku zmieniła postrzeganie Rosji na świecie, a obecne działania Władimira Putina kontynuują owa fatalną tendencję. Parafrazując klasyka, Włodzimierz Sołowjow mógłby współcześnie powiedzieć pod nosem: „nie o taka Rosję walczyłem”. Gdyby powiedział to głośno, dostałby zapewne 15 lat w łagrze.</p><p>Abstrahując od analizy książki „Rosja i Europa” przez pryzmat stosunków międzynarodowych, należy uznać, że książka wydana w Polsce nakładem wydawnictwa Miles stanowi cenne spojrzenie na relacje Rosji z Europą, również z Polską. Włodzimierz Sołowjow podkreśla, że Rosja ma swoją własną, unikalną kulturę i tożsamość narodową, która z kolei pozostaje silnie zakorzeniona w tradycji prawosławnej i mesjanizmie rosyjskim. Takie podejście może wydawać się naiwne z obecnego punktu widzenia, jednak w drugiej połowie XIX wieku autor książki „Rosja i Europa” jawił się jako czołowy przedstawiciel mocno konserwatywnego spojrzenia na trudne i skomplikowane relacje Moskwy z najważniejszymi stolicami w Europie Zachodniej. Jednocześnie rosyjski autor zwraca uwagę na fakt, że Rosja nie jest w stanie narzucać swojej woli innym krajom, a jedynie propagować swoją kulturę i wartości, co zresztą przez długi czas udawało się choćby za sprawą cenionej na całym świecie rosyjskiej literatury. Jak wyjaśnia Włodzimierz Sołowjow w książce „Rosja i Europa”, literatura rosyjska ma swoje unikalne cechy, które odróżniają ją od literatury europejskiej, takie jak https://******.**. skłonność do refleksji filozoficznych i metafizycznych, czy wszechobecny nihilizm i dekadencja. Wspomniane wyżej cechy widoczne są w twórczości https://******.**. Fiodora Dostojewskiego czy Aleksandra Puszkina. Dla przykładu ten ostatni stoczył ponad 20 pojedynków na śmierć i życie, a ostatecznie został zabity w rywalizacji o piękną kobietę. Podobne zachowania nie są czymś niezwykłym w odniesieniu do literatów zachodnich, jednak zdecydowanie częściej awanturnicze i romantyczne postawy przypisywano twórczości rosyjskich pisarzy. A to, jak przekonuje Włodzimierz Sołowjow w książce „Rosja i Europa”, wpływało na wyobrażenie Europejczyków na temat Rosji, postrzeganej jako tajemnicza i egzotyczna kraina.&nbsp;</p><p>Czy warto przeczytać książkę Włodzimierza Sołowjowa pod tytułem „Rosja i Europa”? Warto z wielu powodów, a najważniejszych z nich jest przedstawienie stanowiska w sprawie relacji Rosji z Europą z punktu widzenia poszukiwania tego, co łączy, a nie dzieli oba światy. To najważniejszy przekaz rosyjskiego pisarza i filozofa, który obecnie wydaje się już niestety zapomniany przez kremlowskie elity.</p><p>Na koniec smutna konstatacja: książka Włodzimierza Sołowjowa stanowi sygnał, że w przeszłości Rosjanie szukali możliwości stania się częścią europejskiego systemu wartości przy jednoczesnym zachowaniu własnej tożsamości. Być może 24 lutego 2022 roku stanowił ostateczny zwrot rosyjskiej polityki w kierunku Azji i porzucenia współpracy z Europą. Na koniec odpowiedź, czym jest „rosyjska dusza” według Włodzimierza Sołowjowa: &nbsp;</p><p>„Rosja to również kraj o specyficznej historii, gdzie trudno oddzielić rzeczywistość od mitu i legendy”.&nbsp;</p>

<p>Książka Włodzimierza Sołowjowa pod tytułem „Rosja i Europa” została wydana nakładem wydawnictwa Miles w połowie 2022 roku. Warto dodać, że autor zmarł już na początku XX wieku, zatem potrzeba było ponad stu lat, aby obudzić ciekawość polskich czytelników dziełem rosyjskiego myśliciela. Książka wygląda niepozornie i liczy lekko ponad 70 stron. Niewiele, jednak Włodzimierz Sołowjow przedstawia bardzo konkretną wizję relacji pomiędzy Rosją a Europą. Władze w Moskwie w ciągu ostatnich wieków zabiegały o bilateralne stosunki z państwami europejskimi, co w oczywisty sposób umożliwiało rozbijanie europejskiej jedności, tak potrzebnej do odpierania idei rosyjskiego imperializmu. W książce „Rosja i Europa” Włodzimierz Sołowjow porusza kilka istotnych zagadnień, które moim zdaniem umożliwiają lepsze zrozumienie zasad głoszonych wokół „russkiego miru”, jak w stosunkach międzynarodowych określa się zbiór idei i wartości tradycyjnie reprezentowanych przez władze na Kremlu.</p><p>Moją uwagę przyciągnęła idea mesjanizmu rosyjskiego, szeroko opisywana przez autora książki „Rosja i Europa”. Włodzimierz Sołowjow w pierwszym rozdziale analizuje koncepcję rosyjskiego mesjanizmu, czyli jak sam opisuje, przekonanie obywateli Rosji o osobliwej misji realizowanej przez pryzmat szerzenia tradycji i kultury rosyjskiej na całym świecie. Rosyjski myśliciel wskazuje na powody takiego stanu rzeczy i wydały mi się one dziwnie aktualne w świetle obecnych doniesień związanych z wojną w Ukrainie. Okazuje się, że kiedy Europa przez wieki pogrążona była w bratobójczych walkach, Rosjanie bez opamiętania parli na wschód i w konsekwencji podbijali kolejne obszary Azji centralnej i wschodniej. Napotkane tam ludy cechował mocno ograniczony stopień rozwoju, tym samym jednostki karne wysłane z Moskwy czy St. Petersburga z powodzeniem podporządkowywały sobie kolejne połacie azjatyckich terenów. Jak widać, mesjanizm opisywany w ten sposób bardziej przypomina rosyjską opowieść na temat kolonializmu aniżeli próbę uczynienia świata wokół siebie miejscem lepszym i bardziej przyjaznym do życia.</p><p>Dzieło Włodzimierza Sołowjowa stanowi w mojej ocenie symbol zmian, jakie dokonały się w Rosji w ciągu ostatnich stu lat. Jeszcze na początku minionego wieku poszukiwanie rozwiązań dla myśli i filozofii rosyjskiej przez obywateli tego kraju było czymś naturalnym, a wolność słowa choć ograniczona, umożliwiała prezentowanie poglądów quasi-wolnościowych. Włodzimierz Sołowjow uznawany jest za człowieka o orientacji prozachodniej, choć analogii w tym zakresie w książce „Rosja i Europa” warto szukać między słowami rosyjskiego pisarza.&nbsp;</p>