Psychoanaliza – ziemia obiecana? Dzieje psychoanalizy w Polsce międzywojnia (1918 – 1939). Część II: Między nadzieją i rozpaczą

W polskim środowisku naukowym powszechne jest przekonanie, że psychoanaliza miała marginalny wpływ na nasze nauki i literaturę w okresie międzywojennym. W mojej książce staram się obalić ten stereotyp, który przetrwał do dzisiejszych czasów z powodu braku rzetelnych badań w tej dziedzinie. Dokonuję przeglądu wielu interesujących artykułów i książek autorów, którzy czerpali z teorii Freuda i Adlera, publikowanych w latach 1918-1939. Wiele z tych prac, jak prace Bornsztajna, Bychowskiego i Bilikiewicza dotyczące kobiecej seksualności, artykuł Bychowskiego o antysemityzmie czy jego książka „Metaphysik und Schizophrenie”, pozostaje niepoznane. Podobnie dzieła Mateckiego dotyczące chasydów i freudowskiego pojęcia popędu śmierci zasługują na uwagę. Prace takie jak rozprawy Bartłomieja Dobroczyńskiego czy Leny Magnone zostały również poddane nowym interpretacjom w tej książce.

Analizuję dorobek wybitnych polskich przedstawicieli psychoanalizy w dziedzinach takich jak psychiatria, psychoterapia, pedagogika i literaturoznawstwo, gdzie ten nurt okazał się istotnym źródłem inspiracji. Podkreślam znaczenie, jakie miały psychoanalityczne inspiracje w podejmowanych przez ich zwolenników inicjatywach emancypacyjnych, które kwestionowały tradycyjne społeczne postrzeganie. W ich pracach pojawiały się nowe podejścia do seksualności, ksenofobii i antysemityzmu oraz promowanie mniej represyjnych modeli wychowania dzieci. Również w analizie literatury te nowe modele interpretacji miały znaczący wpływ.

Choć psychoanaliza nie była dominującym nurtem w żadnym z wymienionych obszarów naukowych, to jej obecność była wyraźnie zauważalna. Teorie Freuda, Adlera i Junga inspirowały głównie żydowskich naukowców i lekarzy, z których niestety niemal wszyscy zostali zamordowani podczas Zagłady. Nielicznym, jak Bychowskiemu czy Segalowi, udało się uciec, a takim jak Markuszewicz czy Bornsztajn przetrwać. Po 1945 roku nurt psychoanalityczny zanikł w polskiej nauce i praktyce klinicznej aż do lat 60.

Przez analizowanie i interpretowanie najbardziej intrygujących prac liderów tego nurtu ukazuję, jak wiele z nich wciąż jest aktualnych i odpowiada na współczesne wyzwania. Dzisiaj, sięgając po nie na nowo, można odnieść wrażenie, że mamy do czynienia z żywą tradycją, która potrafi przemówić do nas wieloma głosami.