Pokusy wyzbycia się wolności. Intelektualiści w czasach próby

Ralf Dahrendorf, badając zawiłości postaw intelektualistów XX wieku, stawia pytanie, dlaczego tak wielu z nich wciągnął w swoje objęcia faszyzm i komunizm. Odwołując się do wielkich umysłów, tworzy swoistą etykę cnót politycznych w cieniu Erazma z Rotterdamu, symbolu duchowej postawy renesansu.

Zastanawiając się nad różnymi życiorysami, Dahrendorf analizuje, co sprawia, że liberalne umysły, jak Karl Popper, Isaiah Berlin czy George Orwell, pozostają odporne na pokusy narzucane przez totalitarne ideologie. W kontraście do nich omawia także postaci takie jak Martin Heidegger czy Jean-Paul Sartre, które pozwalają zrozumieć różnice w ich wyborach. Dahrendorf nazywa tych opornych "erazmianami", podkreślając ich zdolność do "zaangażowanego obserwowania" oraz używania "rozumu namiętnego" jako wewnętrznego kompasu w trudnych czasach.

Efektem tej analizy jest "teoria wolności oparta na cnotach", której znaczenie sięga poza czasy, w jakich powstała. Jego studium to nie tylko historyczne spojrzenie, ale też nowe podejście do politycznej etyki skierowane nie tylko do intelektualistów. Dahrendorf tworzy tu etykę, która służy jako przewodnik w moralnych dylematach współczesności, podnosząc na nowy poziom dyskusję o wolności i zaangażowaniu społecznym.