Prawiek i inne czasy

<p>Powieści mają zazwyczaj piękny i unikalny sposób na podkreślanie przedstawianych wydarzeń, tak aby czytelnik miał pełen pogląd na opowiedzianą historię. Niektóre powieści koncentrują się na krótkim okresie czasu lub pojedynczym nawet historii życia , tworząc przez to epopeje chwili, skupionej na niewielkim fragmencie całej historii świata. Inne powieści z kolei&nbsp;są epopejami ze względu na swoją wielką skalę i rozmiar przedstawionego świata, przykładem może być tutaj Władca Pierścieni J. R. R. Tolkiena.&nbsp;</p><p>“Prawiek i inne czasy" polskiej pisarki i laureatki Nagrody Nobla, Olgi Tokarczuk to powieść, która należy do tej drugiej kategorii, ale sposób prowadzenia narracji nadaje epicką jakość małym, przemijającym chwilom, podobnie jak czyni to w przypadku większej linii czasowej &nbsp;przedstawionych wydarzeń. To błyskotliwa opowieść o ludziach, miejscu i czasie, gdzie autorka na przestrzeni nieco ponad dwustu stron&nbsp;tej powieści zdołała osiągnąć poziom właściwy dla wielkich trylogii, pisanych z rozmachem i wydawanych w kilku częściach.&nbsp;“Prawiek i inne czasy” kreśli przed czytelnikiem fikcyjne miasto "w centrum wszechświata", funkcjonuje jako wielka aglomeracja Polski w XX wieku&nbsp;- prawda, że ciekawy pomysł? &nbsp;Jest to wizja co najmniej zdumiewająca, nie spotkałem się do tej pory z podobnym pomysłem! Tokarczuk stworzyła małe arcydzieło na miarę “Stu lat samotności” G.G. Marqueza. Z powodów osobistych, jako że powieść tak mocno zakorzeniona w historii mojej rodziny i miejscu dobrze mi znanym z dzieciństwa, miałem daleko idącą trudność w oddzieleniu fikcji od rzeczywistości, przedziwne uczucie, gdy obrazy obu tych światów przeplatają się przed oczami podczas czytania książki napisanej przez człowieka, którego nawet nie znam.... Olga jesteś wielka! Pozwoliłem sobie na odrobine patosu, ponieważ “Prawiek i inne czasy” obudził we mnie potrzebę pełną nostalgii, aby poznać drzewo genealogiczne mojej rodziny, a przez to przodków, których nie znałem, o których pewnie w dużej mierze nie wiem, a o których chciałbym opowiedzieć mojej nowo narodzonej córeczce! Tym samym, recenzuje powieść, która wnika głęboko w czytelnika i składa hołd zarówno małym, jak i wielkim momentom w historii, aby pokazać tym samym, jak nasze życia stanowią ledwo moment mniej lub bardziej udanego tańca na linii życia. &nbsp;</p><p>Mimo że posiadałem "Pra wiek i inne czasy” od wielu lat, nigdy go nie przeczytałem, książka leżała gdzieś na półce, rok po roku będąc bardziej zakurzoną. W ciągu ostatniego roku przeczytałem zarówno Flights, jak i "Prowadź swój pług przez kości umarłych” i stwierdziłem, że są one absolutnie zachwycające, Olga Tokarczuk zachwyciła mnie bez reszty. Jako wnuk polskich emigrantów zawsze pociągała mnie polska literatura, a w autorce wyżej wspomnianych dzieł odnalazłem głos, który przemawia do mnie głębiej niż Bruno Schulz czy nawet egzystencjalne dzieła Witolda Gombrowicza. Sposób, w jaki Tokarczuk oddaje subtelny hołd duchowym aspektom polskiej historii, najbardziej widoczny właśnie w książce “Prawiek i inne czasy” z czterema archaniołami strzegącymi każdego z ważnych kierunków świata, ma niemal transcendentne przesłanie, która pozwala kreatywności i historii zderzyć się we wspaniałym uścisku filozoficzno – psychologicznej analizy dokonanej przez Olgę Tokarczuk na kartach tej książki. &nbsp;</p><p>Choć słowiańscy bogowie przedchrześcijańskiego imperializmu Bolesława Chrobrego i kolejnych władców Polsk&nbsp;nie są w tej powieści literalnie przywoływani, to jednak czuć ducha polskiej życzliwości i otwartości, z których przez wieki słynęliśmy, a które dziś wydaje się w mojej opinii nieco zapomniane.&nbsp;Autorka podnosi kwestie właściwe dla naszego narodu na przestrzeni wieków, otwarcie przy tym sprzeciwia się wpływom kościoła katolickiego, za to z rozmachem odnosi się do natury i czasu, dostrzega ich nierozerwalny związek ze sobą, uznając jednocześnie, że wrażliwość na naturę była bliska naszym przodkom. W jednym z artykułów Tokarczuk wskazywała na szczególny wymiar rzeki Wisły, stąd już o krok od wniosku, że czas i natura symbolizowane są przez Królową Polskich rzek, z czym sama Tokarczuk pewnie by się zgodziła, wielokrotnie wskazując na wielką zmianę w swoim życiu, jaką było przeprowadzenie się z Wrocławia do Krajenewa, gdzie ma swój dom i ogród, bliski kontakt z naturą tak jak lubi! &nbsp;</p><p>'Bóg widzi Czas ucieka Śmierć ściga Wieczność czeka'&nbsp;</p><p>Czytelnik ma okazję śledzić w “Prawieku i innych czasach” kolejne losy pokoleń od końca Wielkiej Wojny, aż do czasów niemal nam współczesnych. Obserwujemy zatem jak niegdyś małe, osierocone dziecko wyrasta na dorosłą kobietę i zachodzi w ciąże, powiją córkę i koło pewnym sensie się zamyka, historia ta stanowi ciekawe zobrazowanie życia większości z nas, gdy okazuje się, że pewne uniwersalne dążenia właściwie są dla każdej istoty ludzkiej: mowa o pragnieniu szczęścia, dzieci, doświadczeniu prawdziwi miłości. Obserwujemy również, jak giermek Popielski, który niegdyś bezowocnie prowadził wojnę z naturą, by powstrzymać powódź i tym samym zalanie swoich upraw, spędza życie na pewnej zupełnie boskiej grze, której celem jest.... odblokowanie sensy wszechświata. Brzmi już bardziej zagadkowo, co? Przede wszystkim jednak oglądamy przedstawienie samego Boga jako biernego, nie będącego przy tym wyraźnie pewnym, dokąd zmierza gatunek ludzki. &nbsp;</p><p>&nbsp;&nbsp; 'Wróć do mnie. Świat jest straszny i może cię zabić. Spójrz na trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów, pożary i powodzie' - grzmiał z deszczowych chmur.&nbsp;</p><p>&nbsp; 'Och, daj spokój, poradzę sobie', odpowiedział człowiek i już go nie było.&nbsp;</p><p>&nbsp;Ludzie są pozostawieni sami sobie w wielkim, boskim planie,&nbsp;a ogromne zmiany w historii są ich własnym dziełem i nie wynikają z boskich ingerencji. Podczas gdy świat przyrody bierze i daje w zrównoważony sposób, ludzie prowadzą wojny i przynoszą sobie nawzajem zniszczenia nieporównywalne z niczym innym. Tym samym w książce obserwujemy inwazje III Rzeszy Związku Radzieckiego, są to krótkie sceny, gdy kobiety trzymające niemowlęta są zabijane na ulicy, a nawet są fragmenty, gdy duchy, które nawiedzają miejscowy las, budzą się i kręcą głowami na głupotę władzy i jej niszczycielskich sił jakimi człowiek pogrąża świat w chaosie. 'Czy wiecie, że nazwa tej rasy pochodzi od łacińskiego słowa sclavus, czyli sługa?' stwierdza niemiecki oficer. 'To jest naród, który ma służebność we krwi'. Zdobycze władzy i dominacji są sprzeczne z naturalnym biegiem świata, natura nie poddaje się narzuconym jej prawom, a obie te sprawy są w powieści genialnie zestawione, Olga Tokarczuk jest w tym mocna ? &nbsp;</p><p>'Ludzie - którzy sami są w istocie procesem - boją się tego, co nietrwałe i zawsze zmieniające się, dlatego wymyślili coś, co nie istnieje - niezmienność, i uznali, że to, co wieczne i niezmienne, jest doskonałe. Przypisali więc niezmienność Bogu i w ten sposób stracili zdolność rozumienia Go.&nbsp;</p><p>Upływ czasu staje się sposobem, w jakim kolejne pokolenia próbują odnaleźć swoją tożsamość i ukształtować ją na nowo, w miarę jak świat zmienia się wokół nich. Podobnie jak świat, musimy być w ciągłym stanie fluktuacji, umieć się dostosować, być elastycznym. Dinozaury nie były i wyginęły 65 milionów lat temu, to oczywiście moja dygresja, nie fragment książki, Olga Tokarczuk aż tak daleko nie sięga ? Wracając do wspomnianej wyżej elastyczności: widać to na podstawie krytyki patriarchalnego społeczeństwa jakiego dokonuje Tokarczuk, wskazując na przykład młodej dziewczyny, która wpada w oko pewnemu, jakby to powiedziała młodzież, obleśnemu oficerowi III Rzeszy. Co robić? To pytanie mogą zadać sobie tylko ludzie współcześnie żyjący, wybory jakich dokonywali bohaterowie tej historii podyktowane były czasami, gdy priorytetem było przeżycie kolejnego dnia, to warunkowało nawet moralność. Jednocześnie autorka przedstawia kontrast dla najgorszych instynktów człowieka w formie ukazania piękna i spokoju jakim emanuje przyroda, czego symbolem są https://******.** olbrzymie zarodniki, które dostają grzybów dostają nawet swój własny rozdział. Znalezienie pokoju ze światem słonecznym staje się kluczowe dla rzeczywistego szczęścia, nawet jeśli oznacza to zrozumienie jego ograniczeń, wynikających z wędrówki słońca po niebie, co wskazuje na pewien cykl jakiemu poddaje się przyroda – nie inaczej jest z człowiekiem, choć to często nam umyka pod wpływem przekonania, że ad ta przyrodą udaje nam się panować – przekonania jakże złudnego i nie mającego uparcia w rzeczywistości.&nbsp; W jednym z bardziej magicznych momentów&nbsp;w jednym z bardziej magicznych momentów tej powieści, Ruta, która zaprzyjaźniła się z Izydorem, mężczyzną charakteryzujących się całym szeregiem mentalnych i fizycznych barier, mówi do niego, że granice ich czasów są de facto końcami istnienia. Przemoc i nowoczesność, jak się wydaje, zawsze przychodzą spoza granic znanego ludziom świata. Kiedy Ruta ucieka z toksycznego związku i kolejno podróżuje po świecie, wysyła listy do Izydora, i jest to jeden z najbardziej wesołych fragmentów książki, bowiem okazuje się, że Izydor używa systemu pocztowego do zarabiania pieniędzy, choć później oznacza to dla niego zarzuty ze strony komunistycznego rzędu w zakresie.... szpiegostwa. Tokarczuk pokazuje tym samym, że tym, co naprawdę jest trwałe w życiu, jest świat fizyczny, a my wszyscy tylko przez niego wędrujemy z punktu “A” do punktu “B”. W powieści pełnej symboliki, jaka niewątpliwie jest “Prawiek i inne czasy” fragment o przywiezionym z wojny młynku do kawy kształtuje jeden z najbardziej trwałych obrazów w głowie czytelnika…. Może młynki do kawy są osią rzeczywistości - pisze - wokół której wszystko się obraca i kręci, może są ważniejsze dla świata niż sami ludzie? Autorka znanym sobie sposobem prowokuje czytelnika, budzi w nim refleksje, zadaje niełatwe pytania, wskazując jednocześnie, że fizyczne rzeczy, do których jesteśmy przyzwyczajeni, mówią o nas często więcej niż chcielibyśmy innym powiedzieć, rzecz w tym, że inni zajęcia są sobą i wcale nie maja ochoty dostrzegać ukrytych niuansów o nas samych.&nbsp;Z kolei na drugiej szali widać refleksje na temat samej natury i są to jedne z najbardziej imponujących rozważań na temat rzeczywistości jakie kiedykolwiek czytałem, jak na przykład wtedy, gdy najstarszy syn Misia kontempluje pory roku jabłoni i grusz oraz to, że te pierwsze są krótkie, ale intensywne, podczas gdy te drugie mają głębokie korzenie dla istot o mocniejszym sercu. Obie są równie ważne i piękne.... choć mogą wydawać się nieco surrealistyczne, prawda? &nbsp;</p><p>Pytanie o wymiar twórczość Olgi Tokarczuk, widoczny na przykład w recenzowanej książce “Prawiek i inne czasy”, szczególnie aktualny jest dzisiaj, kiedy wokół samej autorki zrobiło się potężne zamieszanie, wynikające z jej wypowiedzi na festiwalu Góry Literatury we Wrocławiu: Olga Tokarczuk wyraziła opinię, że…. nie tworzy dla idiotów, a jej książki dedykowane są czytelnikom o określonej wrażliwości, percepcji, która pozwala im zrozumieć jej książki. Wywołało to oburzenie wśród środowisk lewicowych, oburzenie, którego nie rozumiem osobiście, ponieważ nie jest żadną kontrowersją stwierdzić, że literatura wysokich lotów nie jest dla wszystkich. &nbsp;Tym bardziej dziwi mnie poruszenie, jakie wywołały słowa Tokarczuk, że każdy autor u podstaw swojej twórczości definiuje również odbiorcę, dla którego tworzy: Remigiusz Mróz wydaje dwie, trzy książki co roku i naprawdę trudno zakładać, że każda z nich wywoła trzęsienie ziemi na rodzimym rynku literackim – prawnicze kryminały mają dostarczać rozrywki, bawić, dawać wytchnienie od codzienności czytelnika. Tokarczuk wydaje się zajmować miejsce dokładnie na przeciwnej stronie amplitudy nastrojów czytelniczych, książki jakie tworzy adresowane są dla czytelników, którzy pragną wziąć udział w literackie uczucie, a ta wymaga przystawek, kolejnych dań raczej smakowanych, niż pochłanianych jedno za drugim, to warunkuje zgoła odmienne podejście czytelnika do czytania książki, a tym samym zupełnie różne są grupy, do których wyżej wymienieni twórcy adresują swoje powieści. Ciekawe czy podobne poruszenie wywołałby Remigiusz Mróz mówiąc, że tworzy dla idiotów? &nbsp;<br>&nbsp;<br>Reasumując, “Prawiek i inne czasy” to powieść relatywnie krótka, jednak przedstawiająca niezwykle bogata treść, zawierająca szereg analiz, mających swoje fundamenty w filozofii, socjologii, czy bliskiej autorce psychologii. Refleksje te dotyczą przede wszystkim miejsca człowieka na świecie w odniesieniu do natury, jakie nieodłącznego spoiwa łączącego kolejne pokolenia – co ciekawe, zarówno człowiek jak i przyroda mają swój konkretny wymiar, początek i koniec, a niezmienność w ujęciu Tokarczuk w ogóle nie istnieje – przypisana Bogu, ma jedynie uspokajać człowieka, że jego życie ma sens, zwłaszcza odniesieniu do tych, którzy tego sensu swojemu życiu nie potrafią nadać sami.&nbsp;</p><p>Powieść jest bezpośrednio związana z ideami miejsc takich jak las czy szerzej natura, ale&nbsp;również przedstawiania znaczenie pomieszczeń bliskich naturze człowieka, takich jak kuchnie, sypialnie i dachy – wszystkie one stają się eleganckimi scenami, na których rozgrywa się ludzka komedia zwana popularnie “życiem”. Brzmi nieco patetycznie, ale taka jest właśnie powieść “Prawiek i inne czasy”, porusza tematykę ważna dla człowieka, na kartach książki nieustannie powraca motyw śmierci i przemijania, autorka z niezwykłą gracją kreśli przed czytelnikiem miejsca dobrze mu znane, a tym samym przedstawia perspektywę na jego życie zupełnie rożna od tej, do jakiej przywykliśmy skupieni na sobie, zabiegani, nie mający chwili na refleksje i przyjrzenie się samym sobie.&nbsp;Olga Tokarczuk stworzyła arcydzieło na temat historii ludzkości, które funkcjonuje na wielu poziomach, dokopanie się do tych najgłębszych, jak to często bywa w twórczości tej autorki, oznacza konfrontację.... z samym sobą. Przypomina nam jednocześnie o naszej ulotnej egzystencji, nie wywołując przy tym przerażenia czy smutku, ale radość z brania udziału w trwającej zmianie pokoleń na tym ziemskim łez padole ? &nbsp;</p><p>Czy warto sięgnąć po “Prawiek i inne czasy”? Zasadnym raczej wydaje się pytanie, dlaczego miałbyś nie przeczytać drogi czytelniku, znakomitej powieści Olgi Tokarczuk - jeśli nie straszne Ci spojrzenie na ludzkość z perspektywy genialnej pisarki, nie masz też obaw w przedmiocie odkrycia swoich słabości, wpisanych w naturę ludzką co Tokarczuk skutecznie uwypukla, to nie ulega wątpliwości, że “Prawiek i inne czasy” to powieść napisana również dla Ciebie! &nbsp;</p>

<p>Do napisania niniejszej recenzji zainspirował mnie widok mojej małej biblioteczki, gdzie powieści Olgi Tokarczuk dumnie prezentują się w okazalej liczbie: “Prowadź swój pług przez kości umarłych”, “Lalka i Perła”, “Bieguni” oraz właśnie recenzowana powieść “Prawiek i inne czasy” to książki autorstwa mojej ulubionej autorki, właśnie ta ostatnia powieść była przeze mnie czytana przez ostatni kilka dni i refleksjami w jej przedmiocie pragnę się z wami podzielić! ? &nbsp;</p><p>Wydana w 1996 roku powieść “Prawiek i inne czasy” autorstwa Olgi Tokarczuk została obsypana licznymi nagrodami: https://******.**. Nagrodą im. Kościelskich, Paszportem „Polityki”, nominacją do NIKE czy też wyróżnieniem publiczności w&nbsp;tym konkursie. Wydaje się, że nie będzie nadużyciem stwierdzenie, że to właśnie recenzowana powieść przyczyniła się do rozpoznawalności Olgi Tokarczuk na rodzimym rynku literacki, a wkrótce również za granicą... Do dziś jej książki przetłumaczono na kilkanaście języków, a&nbsp;autorka jest ceniona również w najdalszych zakątkach świata, jak np. Chiny, co jak sądzę wynika również z uzyskania w 2018 roku Literackiej Nagrody Nobla, a tym samym obok Roberta Lewandowskiego, to właśnie Olga Tokarczyk wydaje się dzisiaj naszym najlepszym towarem eksportowym, może obok węgla, którego wielkie pokłady miały wystarczyć Polsce na dwieście lat, a w obliczy kryzysu energetycznego jestem zmuszona szukać drewna na opał! Czemu o tym wspominam? Niniejsza książka stanowi przede wszystkim subtelną wskazówkę autorki w przedmiocie naszego związku z naturą, gdzie człowiek wyobraża sobie, że technologia jaką posługuje się nasza cywilizacja daje mu panowanie nad światem, wystarczy jednak mała zmiana obowiązującego porządku i ta sama cywilizacja kieruje wzrok w kierunku natury.... bez której nie może się obejść nawet jednego dnia! &nbsp;</p><p>Po wstępie pełnym dygresji, pozwolę sobie przejść płynnie do samej powieści: nie ulega wątpliwości, że to właśnie „Prawiekiem” Tokarczuk potwierdziła pokładane w&nbsp;niej nadzieje, że stanie się niejako odrodzicielką fabuły w&nbsp;polskiej prozie, i&nbsp;spełniła tym samym oczekiwania czytelników na pojawienie się pisarza czy może lepiej pisarki, zarówno oryginalnej, intrygującej, ambitnej, jak i&nbsp;tworzącej dla ludzi treści, których Ci potrzebują, nierzadko nie wiedząc o tym, ale to właśnie magia wielkich pisarzy - czytelnik sięga po książkę, czyta i ma wrażenie, że została napisana specjalnie dla niego. &nbsp;</p><p>“Prawiek i inne czasy” jest powieścią złożoną, ciekawa, jednocześnie stanowiącą intrygujący projekt artystyczny. Z jednej strony otrzymujemy bowiem potężną w swojej treści historię, pisaną z rozmachem, porównywalną z najlepszymi dziełami gatunku, przedstawiająca losy dwóch rodzin - Boskich i&nbsp;Niebieskich – mieszkających w fikcyjnej wsi Prawiek, położonej gdzieś w&nbsp;województwie Kieleckiem. Akcja książki rozpoczyna się u progu I&nbsp;wojny światowej, a dalej fabuła płynnie przechodzi przez kolejne dekady aż do lat 80’ ubiegłego wieku, autorka przez te wszystkie lata kreśli na kartach swojej powieści perypetię trzech pokoleń. Twórczość Olgi Tokarczuk nie daje się zamknąć w znanych literaturze ramach, wymyka się im skutecznie, stąd autorka porusza szereg wątków pobocznych, jednocześnie rysuje przed czytelnikiem świat w książce opisany, zachowując rozmach i skupiając się nierzadko na rzeczach pozornie nieistotnych, a jednak definiujących w jakiś sposób ludzi tamtych czasów. &nbsp;</p><p>Co ciekawe, Tokarczuk bynajmniej nie snuje swych historii z&nbsp;punktu widzenia wielkich przemian, procesów historycznych, cywilizacyjnych czy też politycznych. Przyjmuje perspektywę jednostki - jej książka jest przede wszystkim opowieścią (wyraźnie zabarwioną feminizmem, stanowiącym w oczach autorki przeciwwagę dla świata ogarniętego patriarchatem) o&nbsp;konkretnych osobach i&nbsp;w tym właśnie przejawia się siła i wielka moc oddziaływania na wyobraźnię czytelników. Dzieje poszczególnych ludzi (zwłaszcza kobiet!), ich uwikłania i&nbsp;pokrętne drogi życiowe wydają się przy tym zaskakująco prawdziwe i&nbsp;– co najważniejsze – autentyczne, a&nbsp;dzięki temu zyskują akceptację czytelnika współczesnego, mimo iż jak na wstępie zaznaczyłam, “Prawiek i inne czasy” został wydany w 1996 roku - książka jednak nic nie straciła na swojej aktualności. Innym, ważnym walorem „Prawieku” jest stopień złożoności i skomplikowana natura opisanej narracji - tytułowy Prawiek jest co prawda prowincjonalną wsią, ale także jedną, wielką metaforą świata. Widać tu wyraźnie inspirację największymi dziełami w historii rodzimej literatury pięknej, powieściami autorów takich jak Władysław Reymont czy Adam Mickiewicz, tworzących wielkie epopeje, przemyślane od początku do końca, zawierające w sobie ponadczasowe przesłanie wynikające z refleksji czynionych przez wyżej wymienionych autorów w zakresie czasów dobrze im znanych, a jednak przemijających, motyw ten dostrzegam również u Olgi Tokarczuk. &nbsp;</p><p>Olga Tokarczuk w przeszłości mieszkała we Wrocławiu, jednak od kilku lat pomieszkuje również w Krajewie, gdzie ma swój dom: autorka w przeszłości wielokrotnie podkreślała swoje przywiązanie do natury i jest to widoczne również w książce “Prawiek i inne czasy”, przedstawiony przez nią obraz prowincjonalnej polski wygląda zgoła inaczej niż ma to miejsce w przypadku innych polskich autorów. Nie ma tu miejsca na wyśmiewanie, opisywanie tradycji i zwyczajów wsi w sposób z góry określony, przyjęty powszechnie i oparty oi stereotypy. Nie ma tu tej widocznej nostalgii za czasami dawno minionymi, nie ma tym bardziej fascynacji kulturą chłopską i społecznych dylematów jakie ta prowokuje w zderzeniu z osiągnięciami cywilizacji. Wieś przedstawiona przez pisarkę wydaje się w równym stopniu realistyczna, co magiczna - a sama&nbsp;opowieść – tyleż psychologiczna, co symboliczna. W&nbsp;pewnym sensie artystyczna wizja Tokarczuk przypomina w&nbsp;„Prawieku” dzieła wielkich romantyków: stanowi pomieszanie realizmu i&nbsp;fantastyki, racjonalnego opisu i&nbsp;magii, jest opowieścią zakorzenioną w&nbsp;historii, a&nbsp;jednocześnie pełną fantasmagorii, znanej z wielkich dzieł przedstawicieli nurtu realizmu magicznego, takich jak G. G. Marquez. &nbsp;</p><p>“Prawiek i inne czasy” można oczywiście przeczytać dostrzegając w książce obrazi wsi osadzonej w burzliwych wiekach wojennej i politycznej zawieruchy, będzie to jednak wielkie uproszczenie ze strony czytelnika, jeśli ten bowiem zada sobie trud i dostrzeże w powieści głębokie studium w przedmiocie skomplikowanych losów ludzkich, ze wszystkimi jego konsekwencjami – uplastycznienie słabości i wielkiej siły jaką kryje w sobie człowiek, jednak bez jego związku z naturą, pielęgnowania go i dbania o niego, wcześniej czy później człowiek gubi z oczu to co naprawdę w życiu ważne. &nbsp;</p><p>Kluczem do zrozumienia „Prawieku” są jednak słowa autorki: „Od kiedy pamiętam, chciałam napisać książkę taką jak ta. Stworzyć i&nbsp;opisać świat. Jest to historia świata, który jak wszystko, co żywe, rodzi się, rozwija i&nbsp;umiera” – stwierdziła sama autorka w adnotacji zamieszczonej w “Prawieku i innych czasach”. W oczach pisarki, i jest to motyw przewijający się na kartach jej kolejnych powieści, mitologia rozumiana jako związek z naturą stanowi uniwersalny wzorzec ludzkiego losu. Każda wielka powieść sięga do mitów - twierdzi pisarka - to znaczy do skarbnicy uniwersaliów. I&nbsp;taki jest też właśnie „Prawiek”, czerpie odważnie z przeszłości naszych przodków, nawet jeśli nie chcemy już pamiętać, ile im zawdzięczamy. Takie podejście nie jest naturalnie wpisane w czasy obecne: niekiedy mam wrażenie, że Olga Tokarczuk wygląda na nieco zagubioną w 2022 roku, na co wskazuje również zamieszanie jakie wywołała ostatnio, sugerując, że “nie pisze dla idiotów”. Żyjemy w czasach, gdy Twitter ma ograniczenie znaków do 260, wiadomości SMS do 160 znaków, wszystko to sprzyja lakonicznym myślom, zostawianym gdzieś w próżni, często bez właściwego im kontekstu, a tym samym nie nadających się w pełni do zrozumienia. A przecież warunkiem skutecznej komunikacji jest treść nadawana przez adresata w taki sposób, aby odbiorca miał możliwość ją zrozumieć. Jak to zrobić, kiedy słowa oddarte z interpunkcji, właściwej dla języka składni, często używane nieumiejętnie stanowią dziś standard wpisany w social media? &nbsp;</p><p>Podsumowując, “Prawiek i inne czasy” to książka napisana do odbiorcy wymagającego, poszukującego mądrych treści, bogatych w niemal buddyjską refleksję nad życiem i jego przemijaniem, a człowiek wydaje się w niej tylko drobinka kurzu, która ma do odegrania swoja rolę w świecie, który ewoluuje, zmienia się i nie pozwala się uchwycić. Jedyną “stałą” wartością w tym świecie jest natura, której charakter ulega zmianie o wiele wolniej, tym samym ma ona więcej czasu, aby ewoluować we właściwym kierunku, człowiek będąc z natury niecierpliwym, częściej błądzi i wybiera ścieżki dla swojego gatunku przywołujące ból i cierpienie.&nbsp;</p><p>Czytelników ceniących twórczość Olgi Tokarczuk nie trzeba zachęcać do przeczytania “Prawieku i innych czasów”, Ci z was, którzy nie mieli przyjemności obcować z książkami tej autorki, będą zdumieni jak wielką wartość one ze sobą niosą! &nbsp;</p>