Koniec rosyjskiej Ameryki

<p>Kilka dni temu miałem okazję wysłuchać podcastu na temat toczącej się na wschodzie wojny pomiędzy Rosją a Ukrainą. Rozmowy w tym zakresie trochę ucichły w ostatnim czasie i taka sytuacja nie może dziwić: ludzie są już zmęczeni życiem w cieniu rosyjskiego niedźwiedzia. Specjalistą do spraw wschodnich, którego komentarze warto słuchać przy okazji poszukiwania wiarygodnych i rzetelnych źródeł na temat historii imperializmu rosyjskiego, jest Marek Budzisz, autor książki „Koniec rosyjskiej Ameryki”. Znany i ceniony analityk zazwyczaj podejmuje w swojej pracy tematy bieżące, tym razem jednak jest inaczej. Autor książki „Koniec rosyjskiej Ameryki” opisuje okoliczności związane z jedną z najsłynniejszych transakcji w historii świata. 30 kwietnia 1867 roku Rząd Stanów Zjednoczonych zakupił od Rosji Alaskę za kwotę 7,2 miliona dolarów. Nie spodziewajcie się, że usłyszycie komentarze w tym zakresie ze strony aktywnej w ostatnich miesiącach kremlowskiej propagandy. Nawet Olga Skabażewa, znana z Russia 1 jako „Żelazna lalka Putina”, nie jest w stanie znaleźć we wspomnianej transakcji okoliczności przemawiających na korzyść Moskwy.<br><br>O co ta cała draka? Marek Budzisz w książce „Koniec rosyjskiej Ameryki” opisuje pokrótce znaczenie Alaski dla całego regionu. Na wstępie warto przypomnieć, że odległość między Stanami Zjednoczonymi oraz Rosją aktualnie wynosi zaledwie 4 kilometry. Tyle dzieli wyspy: Dużą Diomedę i Małą Diomedę. Pierwsza z nich należy do Federacji Rosyjskiej, druga z kolei do Stanów Zjednoczonych. To ważne, aby zdawać sobie sprawę, jak wielkie znaczenie dla losów świata była sprzedaż Alaski w 1867 roku. Marek Budzisz w książce „Koniec rosyjskiej Ameryki” przytacza informacje, według których Alaska zajmuje obecnie ponad 1 717 000 kilometrów kwadratowych, a ludność zamieszkująca ten obszar nie przekracza 750 tysięcy mieszkańców. Trudno dostępny teren, niekorzystne warunki naturalne czy w końcu wieloletnia zmarzlina utrudniająca eksploatację Alaski to tylko jedne z najważniejszych przyczyn, dla których w przeszłości Rosja rozważała sprzedaż Alaski. Nie tylko rozważała, ale też aktywnie składała w tym zakresie propozycje Stanom Zjednoczonym. Dlaczego? Marek Budzisz wyjaśnia, że w istocie Moskwa nie miała innego wyboru. Z perspektywy czasu łatwo oceniać, że cała transakcja miała wyjątkowo niekorzystny charakter dla Rosji, ale w połowie XIX wieku sytuacja wyglądała zdecydowanie inaczej niż obecnie.<br><br>Przyczyn sprzedaży Alaski istnieje przynajmniej kilka. Marek Budzisz opisuje położenie Rosji po przegranych wojnach krymskich, które w kolejnych latach jeszcze mocniej utrudniły potencjalne zagospodarowanie Alaski. Jednocześnie bitewne rozstrzygnięcia na korzyść Wielkiej Brytanii oraz Irlandii spowodowały, że Rosja zaczęła poważnie rozważać sprzedaż USA. Dlaczego? Warto pamiętać, że w owym czasie zarówno Wielka Brytania, jak i Francja, główni przeciwnicy Rosji w Europie Kontynentalnej, mieli w posiadaniu spore obszary Ameryki Północnej. Tym samym, jak wyjaśnia Marek Budzisz w książce „Koniec rosyjskiej Ameryki”, Rosja stała przed wyborem „mniejszego zła”, jak wtedy oceniano sprzedaż terenów Alaski krajowi nowo powstałemu w wyniku chaosu i przemocy wojny secesyjnej. Inaczej mówiąc, polski analityk stawia tezy, że Rosjanie wbrew powszechnej narracji, nie dokonali „najgłupszej transakcji w historii świata”, lecz kalkulowali na podstawie ówczesnych uwarunkowań geopolitycznych. Obecnie za sumę 7.2 miliona dolarów nie można nawet kupić porządnego zawodnika do zachodnich klubów piłkarskich. Abstrahując od wartości realnej wspomnianej wyżej kwoty, wydaje się, że Rosjanie w kwietniu 1867 roku nie mieli wyboru i zdecydowali się na sprzedaż Alaski USA przede wszystkim, aby osłabić potencjalnych wrogów na Starym Kontynencie. Czy to był pierwszy raz, kiedy Moskwa nie doceniła Waszyngtonu? Wiele na to wskazuje.</p><p>Co mnie zaskoczyło w książce „Koniec rosyjskiej Ameryki”? Przez lata przyjęło się uważać, że deal pomiędzy Stanami Zjednoczonymi oraz Federacją Rosyjską nie miał swojej historii. Tymczasem okazuje się, że już w marcu 1859 roku Moskwa wystosowała pierwszą ofertę w stronę Waszyngtonu. Wybuch wojny secesyjnej uniemożliwił dalsze pertraktacje, powrócono do nich tuż po wygranej Północy z Południem. Marek Budzisz przytacza nazwisko Williama H. Sewarda, sekretarza stanu w gabinecie prezydenta USA Andrew Johnsona, który doprowadził do zawarcia umowy z rosyjską delegacją. Nazwisk jest więcej, mają one na pewno znaczenia dla miłośników historii, jednak mnie szczególnie zainteresowały diagnozy w przedmiocie konsekwencji umowy zawartej między Rosją i USA. Marek Budzisz, specjalista ds. Polityki Międzynarodowej w Europie Środkowo-Wschodniej, przypomina, że Rosja ma zwyczaj od czasów carskich upominać się o utracone w przeszłości terytoria. Tymczasem w czerwcu 2022 roku przewodniczący niższej izby parlamentu Federacji Rosyjskiej, Wiaczesław Wołogin, zadeklarował, że Rosja nie zapomniała o Alasce. Teren ten w przeszłości skolonizowany przez Rosjan, według słów Wołogina powinien na nowo zostać włączony do obszaru Federacji Rosyjskiej.</p><p>Książka „Koniec rosyjskiej Ameryki” to najlepsza książka w przedmiocie literatury faktu dostępna na polskim rynku. Marek Budzisz to znak jakości - analityk chętnie zapraszany przez poważne platformy traktujące o geopolityce jak między innymi kanał Nowy Ład. Tym samym autor monografii nie tyle przedstawia fakty i okoliczności transakcji między dwoma mocarstwami, ile również zarysuje kontekst ułatwiający zrozumienie implikacji geopolitycznych dla przyszłości świata po oddaniu Alaski przez Rosję na rzecz Stanów Zjednoczonych. Jak wyglądałby świat, gdyby Rosja nie tylko obejmowała swoim zasięgiem większość kontynentu Euroazjatyckiego, ale również Alaskę, będącą aktualnie największym stanem USA? Odpowiedź pozostawiam waszej wyobraźni!</p>

<p>Marek Budzisz to znany i ceniony ekspert do spraw wschodnich, członek think tanku "Strategy&amp;Future", a także znakomity gość zapraszany przez https://******.**. platformę Nowej Konfederacji, gdzie komentuje bieżące wydarzenia geopolityczne na świecie. Cenię sobie opinie Pana Marka Budzisza - to człowiek powściągliwy z natury, rzadko ulegający emocjom, a taka osobowość predysponuje do rzetelnej i profesjonalnej analizy w przedmiocie otaczającej nas rzeczywistości. To właśnie Marek Budzisz jeszcze na jesieni 2021 roku wskazywał na pilną potrzebę dyslokacji wojsk ukraińskich w przededniu wojny w Ukrainie. Z czasem przyznano mu rację, wydaje się jednak, że nie był to pierwszy raz, kiedy świat nabierał się na retorykę kremlowskich elit, i potrzeba fachowego oka, aby dostrzec prawdziwe intencje Moskwy. W miniony weekend skończyłem lekturę książki „Koniec rosyjskiej Ameryki” autorstwa Marka Budzisza. Książka o nieco przewrotnym tytule dotyczy jednej z najbardziej szalonych transakcji w historii świata. W nocy z 29 na 30 marca 1867 roku rosyjski ambasador w Waszyngtonie miał dobry humor. O czwartej rano Rosja sprzedała Stanom Zjednoczonym Alaskę. Wartość transakcji? 7,2 mln dolarów. Według obecnych szacunków wartość Alaski przekracza 100 mld dolarów.</p><p>Wokół sprzedaży Alaski narosło wiele mitów, inspirowanych przede wszystkim odległym horyzontem czasowym. Minęło 150 lat od czasu transakcji pomiędzy USA oraz Rosją i każde z tych państw na swój sposób ocenia z perspektywy czasu zasadność umowy obejmującej dzikie tereny Alaski. Jak wyjaśnia Marek Budzisz w książce „Koniec rosyjskiej Ameryki”, sprowadzanie całej transakcji jedynie do liczby wymiernych mija się z celem. Trudno o inne stanowisko, mając na uwadze, że autor książki specjalizuje się w dziedzinie geopolityki. Jakie zatem uwarunkowania natury geopolitycznej były wokół Alaski w 1867 roku, kiedy Rosjanie sprzedali Amerykanom obszar położony nad Morzem Beringa?<br><br>Okazuje się, że pierwsze rosyjskie kolonie zaczęły pojawiać się na Alasce jeszcze w XVIII wieku. Rosja przez kolejne stulecia pchała się na wschód, gdzie podbijała niezorganizowane, prymitywne organizmy państwowe. Marek Budzisz wyjaśnia, że wraz z podbojem nie szedł w parze rozwój cywilizacyjny, jak to miało miejsce, chociażby w Stanach Zjednoczonych. Rosjanie, zdobywając kolejne połacie Azji Centralnej i dalej Wschodniej, koncentrowali się na wyczerpywaniu lokalnej ludności z posiadanych przez nią zasobów, przede wszystkim ludności oraz surowców mineralnych. Działania podejmowane przez administrację rosyjską w końcu objęły swoim zasięgiem również Alaskę. Rzecz w tym, jak opisuje Marek Budzisz w książce „Koniec rosyjskiej Ameryki”, Moskwa nie miała żadnego pomysłu na zagospodarowanie trudno dostępnych, dzikich terenów Alaski. Pierwsza stolica Alaski była niewielka osada: Nowoarchangielsk. Z relacji, jakie zachowały się z tamtego czasu, wiadomo, że pierwsza stolica Alaski nie była szczególnie imponująca swoim rozmachem: kilka drewnianych chatek, jedna skromna cerkiew. Nie sposób uznać, aby Nowoarchangielsk miał potencjał na przyszłą metropolię, zwłaszcza jeśli mieć na uwadze trudne warunki panujące w tamtym regionie. Czy zatem Rosja miała uzasadnione podstawy, aby widzieć w sprzedaży Alaski dobry interes w chwili zawarcia transakcji przez rosyjskiego ambasadora w dniu 30 kwietnia 1867 roku?</p><p>Marek Budzisz pozostaje zdania, że Alaska, choć obecnie stanowi jeden z obszarów bogatych w zasoby naturalne, w przeszłości nie stwarzała dla Rosji żadnych możliwości w zakresie rozwoju. Dostatecznie powiedzieć, że przed 1867 rokiem liczba obywateli rosyjskich na Alasce w żadnym roku nie przekroczyła... 400! Nawet obecnie, kiedy gęstość zaludnienia w najdalej wysuniętym na północ stanie USA nie przekracza 0,5 osoby na km2, wspomniane wyżej szacunki ilustrują, jak rzadko zaludniona była Alaska w chwili sprzedaży Stanom Zjednoczonym. Nie można zatem mówić o przeniesieniu wartości Alaski z całym dobrodziejstwem inwentarza, a zatem ludzi czy znajdujących się tam zabudowań. Przeciwnie, władze rosyjskie sprzedały region Alaska przy pełnej świadomości, że kolonizacja tej krainy jest niemożliwa z uwagi na brak zainteresowania ze strony własnych obywateli. Inna sprawa, jak opisuje Marek Budzisz w książce „Koniec rosyjskiej Ameryki”, że rokowania negocjacyjne prowadzone były przy pełnej świadomości obu stron, że w razie ewentualnego niepowodzenia Moskwa w zasadzie nie dysponuje żadną możliwością obrony ziem położonych na kontynencie północnoamerykańskim.</p><p>Cenię publikacje Marka Budzisza, znanego i lubianego analityka, który często przedstawia nowatorski punkt widzenia na sprawy, które wydawałoby się, że zostały już stokrotnie omówione wcześniej. Książka „Koniec rosyjskiej Ameryki” stanowi kolejny przykład, a wspomniana monografia wydaje się tym cenniejsza, że trudno w Polsce znaleźć fachową literaturę faktu na temat być może najbardziej znanej transakcji w historii świata. Prawda o niej wydaje się bardziej skomplikowana, niż jest to opisywane po czasie. Pogłębione studium o charakterze popularnonaukowym, przedstawione przez Marka Budzisza w książce „Koniec rosyjskiej Ameryki” stanowi również odpowiedz o naturę konfliktu wokół Alaski. Władze rosyjskie coraz częściej sugerują potrzebę rewizji dawnej umowy. Tym samym publikacja polskiego analityka zyskuje na aktualności. Komu polecam? Czytelnikom zainteresowanym rzetelną i fachową wiedzą, szczególnie w zakresie geopolityki, w której autor książki zna się jak mało kto w naszym kraju!</p>