Iliada. Świat mitów

<p>&nbsp;</p><p>Greckie mity to temat kojarzący mi się do tej pory głownie z lekcjami języka polskiego w szkolnych ławkach - wówczas wydawały mi się ciekawym zbiorem opowieści z krainy baśni i bajek, a zmiana jaka się we mnie dokonała w postrzeganiu mitologii greckiej miała związek z wycieczką do Aten – miejscem koniecznym do odwiedzenia w moich oczach była świątynia bogini Ateny na Akropolu! Co to ma wspólnego z “Iliadą”? ? &nbsp;Otóż moja dziewczyna nie jest fanką muzealnych widoków, ale nawet ona przyznała po kilku mocniejszych Sangriach, że warto zobaczyć to niezwykłe miejsce, zwłaszcza kiedy wyjaśniłem jej, że z siedmiu cudów świata starożytnego, jedynie&nbsp;Piramida Cheopsa, jako jedyny cud z listy 7 cudów świata starożytnego, który pozostał do naszych czasów. Świątynia na Akropolu płonęła wielokrotnie, była odbudowywana, niemniej czuć w tym miejscu jakąś magię, a zafascynowany nią postanowiłem sięgnąć po “Iliadę” Homera, czyli najlepszy tekst źródłowy mitów greckich ? &nbsp;</p><p>Widoczna w “Iliadzie” mitologia ma to do siebie, że inspiruje licznych artystów już od tysięcy lat i jest to całkowicie zrozumiałe. Z jednej strony mity zadają ważne pytania o ludzką (i boską) naturę - miały duże znaczenie dla rozwoju humanizmu, a swego czasu, postawiły również podwaliny wielu filozoficznych rozważań. Z drugiej jednak strony, są to historie niezwykle mocno działające na ludzką wyobraźnię. Starcia ludzi i ich postaw, igraszki bogów, przeplatane miłosnymi jak i okrutnymi epizodami – wszystko to sprawia, że kompletnie nie dziwi fakt, że motywy znane z antycznych mitów znajdziemy w dzisiejszej popkulturze. Same mity do tej pory widzieliśmy głównie na kartach ksiąg, obrazach i kinowych oraz komputerowych ekranach. Na tym tle sięganie po “Iliadę” może wydać się szaleństwem, ale powie tak tylko ten, kto cudownej opowieści Homera nie dzierżył w swoich dłoniach ? &nbsp;</p><p>Fabuła "Iliady"&nbsp;<strong> </strong>jest oczywiście aktualna współcześnie, głównie ze względu na uniwersalny charakter greckich mitów. Chociaż warto wspomnieć, że właśnie ten mit, wydaje się być szczególnie na czasie. Dlaczego? Otóż&nbsp;dzieje się tak za sprawą jednej z domniemanych przesłanek stojących za wybuchem Grecko-Trojańskiego konfliktu opisywanego “Iliadzie”. Gaja zirytowana jest faktem, że coraz więcej ludzi depcze jej ziemie. Toteż Zeus bierze sprawy w swoje ręce, generując konflikt między bogami, który szybko przenosi się do poziomu ludzi. Zeus i jego opisy szczególnie mnie ciekawiły, co być może wynika z faktu, że krótka moja przygoda z grami komputerowymi zahaczyła o kultową niegdyś propozycje “Zeus: Pan Olimpu”, w której to grze występowały niektóre postacie obecne w Iliadzie. Kojarzycie tę grę? Nieskomplikowana gra strategiczna o barwnej szacie graficznej jak na tentem czas skradła mi kilka wieczorów, właśnie za sprawą historycznego tła - pamiętam jak stojąc na czele Koryntu wyzwanie rzuciły mi Ateny.... ach magia wspomnień, a wszystkie one zaprowadziły mnie do napisania tej recenzji dla was ? &nbsp;</p><p>O czym opowiada Homer w Iliadzie Autor zwraca się do bóstw z prośbą o natchnienie w opisywaniu gniewu Achillesa i jego skutków. Spór pomiędzy Agamemnonem i Achillesem zakończył się decyzją Achillesa o nieuczestniczeniu w dalszej walce. Agamemnon upodobał sobie córkę kapłana Apollina, Chryzesa. Za ten czyn Apollo zesłał na greckich wojowników zarazę, która trwała 9 dni i dziesiątkowała armię, póki wódz nie zwrócił Bryzeidy ojcu. Achilles wytknął mu to i wtedy Agamemnon nakazał swoim heroldom odebranie Achillesowi jego branki Bryzeidy. Obrażony bohater poprosił swą matkę, boginię morską Tetydę, o wstawiennictwo u Zeusa, aby ukarać króla. Grecy mieli przegrywać, póki między skłóconymi bohaterami nie zapanuje zgoda. Tak oto zaczyna się wielka epopeja, przedstawiająca losy historycznej wojny, toczonej według ustaleń badaczy ponad tysiąc lat przed naszą era! Trzeba przyznać, że sam Homer w mocno umiarkowany sposób trzyma się faktów, trudno jednak czynić z tego zarzut: spisywał swoje dzieło ponad pięć wieków po wydarzeniach, które śledzimy na kartach “Iliady”, niczego to jednak nie zmienia – czytając Iliadę, bierzesz udział we wspaniałej podroży przez świat mitów i legend! &nbsp;</p><p>&nbsp;<br>A teraz pokrótce przelecę z wami kolejne rozdziały Iliady, książka jest jednak tak szczegółowa obszerna, że&nbsp;traktujcie to jako potężny skrót myślowy dokonany na potrzebę niniejszej recenzji – kilka zdań o każdej księdze Iliady i mój komentarz, związany z emocjami jakie we mnie wywołały&nbsp;? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga II.&nbsp;</p><p>Zeus zsyła na Agamemnona sen, nakazując mu tym samym uderzyć na Troję. Kolejno zwołana zostaje narada w celu wybadania nastrojów panujących w wojsku. Agamemnon wygłasza mowę, w której rzekomo opowiada się za przerwaniem oblężenia. Zauważa powszechną aprobatę, świadczącą o zniechęceniu żołnierzy wojną. Na zebraniu występuje żołnierski demagog Tersytes, nawołując do powrotu. Poskramia go jednak mądry Odyseusz. Ponownie przemawiają Agamemnon i Nestor, przypominając wróżby rychłego upadku Troi. Następują przygotowania do boju... &nbsp;<br>&nbsp;<br>Wprowadzenie to ma na celu ukazanie tła tej historii, która daleko wykracza poza ludzkie sprawy – jak przystało na wielką epopeję, opowieść zaczyna się od ingerencji bogów, a dalej obserwujemy już jazdę bez trzymanki w iście Homerowskim stylu ? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga III. &nbsp;</p><p>Agamemnon przygotowuje wojsko i wyrusza do walki bez Achillesa! ? Do boju ruszają również Trojanie pod wodzą Hektora, a drogi obydwu bohaterów wkrótce maja się przeciąć.... Wcześniej jednak bitwa zostaje jednak przerwana w celu stoczenia rozstrzygającego pojedynku między Menelaosem a Parysem - wszak to za ich sprawą rozpoczęła się ta wojna i maja oni sobie coś do udowodnienia! Wynik starcia ma zadecydować o zwycięstwie jednej lub drugiej strony. Przed jego rozpoczęciem w obecności Priama odbywa się uroczystość zawarcia układu z udziałem Agamemnona. Na mocy porozumienia zwycięzca ma zabrać Helenę i łupy. W pojedynku zwycięża.... Menelaos, lecz w ostatniej chwili Parys zostaje uratowany przez boginię Afrodytę, która otula go gęstą mgłą i niewidzialnego unosi z pola walki do Troi. Po zniknięciu Parysa Agamemnon jest pewien, że Menelaos jest zwycięzcą, i żąda dopełnienia warunków układu.&nbsp;</p><p>Wciąż żywo w pamięci mam film Troja, gdzie powyższa scena z Menelaosem i Parysem przedstawiona była nieco inaczej – Parys rzeczywiście przegrywa, ale na ratunek przybywa mu jego brat, Hektor! Cóż, film realizowany był na początku XXI wieku, nie dysponowano jeszcze wtedy możliwościami technicznymi pozwalającymi na zejście Afrodyty z Olimpu.... ciekawe jak dziś zostałoby to ukazane? ? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga IV. &nbsp;</p><p>Homer przedstawia w tym miejscu widoczny brak zgody wśród bogów. Hera i Atena nie chcą dopuścić do zakończenia wojny. Hera wymusza na Zeusie obietnicę, że Troję spotka zagłada, a Atena, na polecenie Zeusa, namawia Pandara, łucznika trojańskiego, by strzelił z łuku do Menelaosa i w ten sposób zerwał zawarty wcześniej układ! Menelaos zostaje ranny i konflikt wybucha na nowo. Agamemnon dokonuje przeglądu wojska przed bitwą; życzliwie rozmawia z każdym z wodzów. Poznajemy także dokładniej postać Diomedesa jako niezwykle zdyscyplinowanego wojownika.&nbsp;</p><p>W tym rozdziale moją uwagę zwróciło przede wszystkim knucia oraz intrygi za jakimi stoją boskie kobiety – Hera i Atena. Jedna była opiekunką ogniska domowego, druga z kolei boginią mądrości.... tymczasem obie prowokują eskalacje konfliktu, czyżby Homer nie miał pozytywnych doświadczeń z kobietami? takie wnioski towarzyszyły mi momentami podczas Iliady &nbsp;? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga V. &nbsp;</p><p>Diomedes pokonuje synów Daresa, z których jeden zginął, a drugi.... po prostu uciekł. Mimo że został ranny, kładzie trupem wielu Trojan, między innymi Pandara wspominanego wyżej. Następnie rani Eneasza, a kiedy broni go jego własna matka, bogini Afrodyta, rani również i ją...... Atakuje też Apolla, lecz ten go upomina i powstrzymuje od kolejnych niemądrych decyzji. Artemida i Leto opatrują rannego Eneasza, a Apollo zachęca Aresa, by pomógł Trojanom. Obrońcy grodu zdobywają przewagę pod wodzą Aresa. Grecy ostatecznie przegrywają starcie.&nbsp;</p><p>Niniejszy rozdział wskazuje na doniosłość konfliktu między Grekami i Trojanami, w który zaangażowane są wszystkie bóstwa, a każde z nich ma własne motywy, aby przyjąć taka, a nie inną postawę wobec walczących wojowników - Homer doskonale ukazuje skomplikowana naturę ludzką ukrytą za boskimi opisami mieszkanców Olimpu! ? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga VI. &nbsp;</p><p>Po opuszczeniu pola walki przez bogów Achajowie uzyskują przewagę. Następuje wymiana zbroi pomiędzy Glaukosem i Diomedesem. Tymczasem w Troi także wiele się dzieje: mieszkańcy składają dary Atenie, Hektor czyni Parysowi wyrzuty za jego zachowanie. Hektor prosi swą matkę, Hekabe, by wybłagała u Ateny powstrzymanie Diomedesa. Następnie żegna się z żoną Andromachą oraz małym synkiem i wraz z Parysem ruszają na pole bitwy.&nbsp;</p><p>Opis scen bitewnych nieco zwalnia, zupełnie, jak gdyby Homer już wtedy, 2500 lat temu miał świadomość czym jest…suspens ? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga VII.&nbsp;</p><p>Pojawienie się Aleksandra (Parysa) i Hektora na polu walki wzmaga zapał Trojan. Hektor wyzywa na pojedynek jednego z Greków, by w ten sposób zakończyć krwawy dzień. Wyzwanie przyjmuje Ajaks Wielki, lecz pojedynek bohaterów pozostaje nierozstrzygnięty. Wkrótce okazuje się, że Grecy odrzucają propozycję Trojan, by zakończyć wojnę po zwrocie skarbów zagrabionych wraz z Heleną. Przyjmują jednak propozycję rozejmu. Odbywa się pogrzeb poległych z obu walczących stron.&nbsp;<br>&nbsp;<br>Błędem byłoby zatem postrzegać Iliadę Homera jako dzieło skupione na działaniach wojennych – wartości takie jak honor, odwaga, ale też szacunek dla przeciwnika jest bliski opisom greckiego twórcy, mogę nawet pokusić się o przekonanie, że to właśnie propagowanie tych wartości w oczach Homera było powodem napisania wielkiej epopei jaką jest Iliada ? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga VIII.&nbsp;</p><p>Zeus zakazuje bogom dalszego udziału w walce. Bitwa toczy się do południa i pozostaje nierozstrzygnięta. Ojciec bogów waży na wadze przeznaczenia losy Achajów, zapowiada się zwycięstwo Trojan. Jednak nadal trwa zaciekła walka. Finalnie jednak zwycięstwo odnoszą obrońcy Troi, którzy z nastaniem nocy rozłożyli obóz pod murem chroniącym greckie okręty.&nbsp;</p><p>Ciekawe, że pojedynki rewolwerowców na dzikim zachodzie miały miejsce w samo południe, a u Homera.... wtedy własnie kończy się wielka bitwa i ma swój koniec ? Czyżby waleczni Grecy potrzebowali odejść na sjestę? ?&nbsp;</p><p>Iliada: Księga IX. &nbsp;</p><p>Podczas narady w obozie greckim wodzowie szukają wyjścia z rozpaczliwej sytuacji. Nestor proponuje, by przebłagać Achillesa. Posyłają do niego Odyseusza, Fojniksa i Ajasa, jednak wszystkie argumenty zostają odrzucone. Opór Achillesa jednak słabnie: wprawdzie nie weźmie udziału w walce, póki Hektor nie zagrozi jego okrętom, ale nie straszy już wyjazdem.&nbsp;<br>&nbsp;<br>Doskonały przykład na to, jak duma bohatera może ustąpić w imię wyższego celu – Achilles przedstawiony jest tutaj jako postać ogarnięta szaleństwem, nawet jednak ona miewa chwile refleksji nad sytuacją w jakiej znajdują się jego ziomkowie ? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga X. &nbsp;</p><p>Diomedes i Odyseusz zostają wysłani na zwiady do obozu trojańskiego. Również Trojanie odbywają naradę i wysyłają na zwiady Dolona. Jednak ich szpieg zostaje schwytany i zabity przez Greków po wydobyciu z niego informacji o nadejściu króla Traków, Rezusa, z pomocą dla Trojan. Odyseusz i Diomedes atakują zaskoczonych Traków, pokonują ich i uprowadzają wspaniałe rumaki Rezusa. &nbsp;<br>&nbsp;<br>A wierzcie mi, ów rumaki naprawdę były wyjątkowe, powody, dla których tak twierdze skrywa X księga Iliady i każdy fan jazdy konnej winien przynajmniej do niego zajrzeć! ? &nbsp;</p><p>Iliada" Księga XI. &nbsp;</p><p>Początek trzeciej bitwy jest korzystny dla Greków. Narrator poświecą sporo miejsca na opis walecznych czynów króla Agamemnona. Do boju wkracza Hektor, budząc popłoch wśród Achajów. Powstrzymuje go Zeus. Grecy - Diomedes, Odyseusz i Ajaks - stawiają dzielnie opór, nie mogą jednak powstrzymać Trojan. Achilles obserwuje przebieg bitwy, stojąc na rufie okrętu. Jego kuzyn, Patrokles zostaje z kolei wysłany do swojego Nestora po wieści. Starzec prosi go jako najlepszego przyjaciela Achillesa, by skłonił druha do wzięcia udziału w walce.&nbsp;</p><p>Zacietrzewienie właściwie dla postawy Achilles a w księdze XI może zainspirować co niektórych z czytelników do refleksji, gdzie lezą granice, między honorem i poświeceniem, a własną dumą? Achilles zdaje się przed tym wyborem co raz mocniej stawać, ale o tym za chwile.... &nbsp;</p><p>Iliada: Księga XII. &nbsp;</p><p>Próba sforsowania muru na rydwanach nie udaje się. Dopiero rozbicie bramy głazem rzuconym przez Hektora umożliwia wkroczenie Trojan do obozu Achajów. &nbsp;<br>&nbsp;<br>Nadludzka siła Hektora każe wierzyć, że ma on szanse w starci ze swoim największym oponentem – Achillesem. Czy tak rzeczywiście było? na to pytanie przynosi kolejna pieść Iliady!&nbsp;</p><p>Iliada: Księga XIII. &nbsp;</p><p>Achajowie, wspierani przez Posejdona, przechodzą do natarcia. Ostrożny Pulidam usiłuje doradzać Hektorowi, jednak jego sugestie odrzucane są przez pragnącego zmierzyć się w boju bohatera! Homer z rozmachem również opisuje waleczne czyny króla Krety, Idomeneusa.&nbsp;</p><p>Iliada: Księga XIV. &nbsp;</p><p>Wodzowie achajscy wobec grożącej im klęski zwołują naradę wojenną, gdzie debatują nad kierunkiem przyszłych działań wymierzonych w Trojan. Następuje interwencja Posejdona, który w przebraniu starca podnosi ich na duchu, wspiera i zachęca, aby nie tracili nadziej! Aby pomóc Achajom i odwrócić uwagę Zeusa od przebiegu bitwy, Hera uwodzi męża, a potem zsyła na niego sen. W tym czasie poproszony przez nią Posejdon mógłby pomóc Achajom wypchnąć Trojan poza rów i mur.&nbsp;</p><p>Dobra w tej księdze miałam trochę mindfuck, czułam się przez moment jak w brazylijskiej telenowel, a to przecież Iliada Homerai ? A moment, gdy Posejdon przychodzi w przebraniu starca.... może to zboczenie literackie, ale przed oczami miałem Gandalfa z Władcy Pierścieni, ktoś miał podobnie? ? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga XV. &nbsp;</p><p>Zeus, obudziwszy się, pojął, że go oszukano, i wpadł w szalony gniew! Rozkazał zatem, aby Posejdon przestał pomagać Grekom, a Apollo wsparł Trojan. Dzięki temu obrońcy miasta uzyskują przewagę i znowu znajdują się przy okrętach greckich. Kuzyn Achillesa, Patrokles biegnie z wieściami do Achillesa - tymczasem Trojanie usiłują podpalić flotę wroga. Najsilniejszy opór stawia oczywiście Ajaks Wielki, skacząc z okrętu na okręt i odpierając kolejne ataki trojańskie. Hektor próbuje podpalić okręt Protesilaosa. Wysiłki Ajaksa pragnącego temu zapobiec okazują się jednak daremne.&nbsp;</p><p>Moment, gdy Zeus wpada w szał nieco mnie zawiódł, liczyłem, że będzie ciskał piorunami jak oszalały, tymczasem nic takiego nie ma miejsca... &nbsp;</p><p>Iliada: Księga XVI. &nbsp;</p><p>Patrokles błaga, by Achilles pomógł rodakom lub przynajmniej jemu pozwolił walczyć i stawić czoła Trojanom! Bohater godzi się pożyczyć mu swą zbroję, aby jej widokiem zmylić Trojan i przerazić ich w nadchodzącej bitwie. Bohater, zjawiwszy się na polu walki w zbroi Achillesa, podnosi Greków na duchu i wprowadza w błąd zaskoczonych nieprzyjaciół. Odnosi zwycięstwo nad Trojanami, odpędza ich od okrętów i gasi pożar. Upojony triumfem, wbrew zakazom Achillesa, ściga uciekających wrogów aż pod mury miasta i wdziera się na nie, jednak Apollo ogłusza go i strąca na dół. Wówczas Patrokles ginie pod ciosem Hektora.&nbsp;<br>&nbsp;<br>W filmie “Troja” w reżyserii Wolfganga Petersena było to przedstawione nieco inaczej, trzeba mi przyznać, że Homer &nbsp;w swojej Iliadzie wymyślił to lepiej, zwłaszcza ten Apollo i jego boska interwencja ma już niebawem naszym bohaterom wywrócić świat do góry nogami! ? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga XVII. &nbsp;</p><p>Toczy się zacięta walka o ciało poległego Patroklesa. Menelaos broni zwłok, lecz zostaje pokonany przez Hektora, który zabiera zbroję Achillesa. Na szczęście Ajaks zapobiega dostaniu się ciała Patroklesa w ręce wrogów! Wkrótce Hektor wycofuje się z walki, by założyć nową zbroję. Nad ciałem Patroklesa, mimo interwencji bogów, nadal trwa walka. W końcu Zeus zsyła grom, umożliwiający Menelaosowi i Merionesowi wyniesienie zwłok z pola bitwy i udanie się do obozu Greków. Dramatyczne wydarzenia kończy wysłanie Antylocha do Achillesa z wieścią o śmierci przyjaciela.&nbsp;<br>&nbsp;<br>No właśnie - jak to było z przyjaźnią Achillesa i Patroklesa w Iliadzie? Nie sposób mi tego ocenić, ale spotkałem się z opinia jakoby łączyła ich zażyłość daleko wykraczająca poza przyjaźń czy koneksje rodzinne, czy byli sobie bliscy? Jak bardzo? Czy razem pili wino każdego poranka? Nie ma wiele wzmianek na temat ich relacji z przeszłości, a czas wojny to nie czas na miłość.... nawet pomiędzy dwoma odważnymi mężczyznami ? &nbsp;</p><p>Iliada: Księga XVIII. &nbsp;</p><p>Achilles wpada w rozpacz, której nie mogą ukoić nawet przybyłe z jego matką Nereidy. W bohaterze narasta pragnienie zemsty, mimo iż zgodnie z przepowiednią niedługo po pokonaniu Hektora sam ma zginąć. Tetyda obiecuje, że przyniesie synowi nową zbroję wykutą przez Hefajstosa - wspaniałą, jakiej świat jeszcze nie widział. Achilles wydaje gromki okrzyk, który dociera aż do Troi! Budzi we wrogach grozę i powoduje powolne wygasanie bitwy. Tymczasem Tetyda udaje się do Hefajstosa i prosi go o wykucie zbroi - dzieło boga wzbudza zachwyt, szczególnie dokładnie opisuje narrator tarczę, na której wyrzeźbiono wspaniałe sceny pokojowego życia (przedstawiają one niebo, ziemię, orkę, żniwa i winobranie).&nbsp;<br>&nbsp;<br>I za to właśnie cenię Homera &nbsp;i jego Iliadę – ukazuje losy okrutnej wojny, ale nie rezygnuje przy tym z opisów związanych z codziennością ówczesnych ludzi - zupełnie, jak gdyby wojna przez chwile toczyła się gdzieś obok, a nie stanowiła centrum wydarzeń ówczesnego świata!&nbsp;</p><p>Zostało mi jeszcze do przedstawienia.... 6 ksiąg Iliady, ale nie uczynnie tego z powodów obiektywnych - otóż egzemplarz “Iliady” jakim dysponuje to stare wydanie z końcówki ubiegłego wieku, a przez ten czas powieść Homera była wystawiana na próbę&nbsp;czasu - służyła jakiś czas mojej dziewczynie jako podkładka do laptopa, innym razem pechowo znalazła się pobliżu kubka z kawą.... kilka rozdziałów mam nieczytelnych, ale postrzegam to jako szansę, nie przeszkodę, bowiem właśnie poszukiwanie całej treści mnie tu przyciągneło a widząc możliwość zostawienia recenzji w przedmiocie Iliady nie mogłem się powstrzymać ? Polecam wielkie dzieło Homera czytelnikom ciekawym mitologii greckiej, lub poszukujących dzieł klasycznych w ich najlepszym wydaniu, Iliadę ludzie znają od 2500 lat i grzechem byłoby to ignorować! ? &nbsp; Iliada to wielka przygoda!&nbsp;</p><p>&nbsp;&nbsp;</p><p>&nbsp;</p>

<p>Głośny szum medialny jaki wynikł ze słów Olgi Tokarczuk na Festiwalu Góry Literatury mocno mnie poruszył, autorka ta bowiem cieszy się niezmiennie moim uznaniem, a jej sposób postrzegania rzeczywistości jest w moich oczach szalenie inspirujący. Tokarczuk nawet w swojej mowie noblowskiej wspominała o znaczeniu mitów i opowiadań dla zrozumienia natury człowieka, stad też postanowiłam sięgnąć do źródeł mitologii i trudno o lepszy wybór w tym zakresie niż “Iliada” Homera! Ręka do góry, kto czytał, a kto chciał przeczytać, ale nigdy nie znalazł czasu? &nbsp;</p><p>Na początku ważne spostrzeżenie - wydaje się oczywiste, że mitologie Iliady przedstawiają wojnę w sposób podkreślający chwałę i bagatelizujący niezaprzeczalny horror takich wydarzeń. W istocie każda opowieść przedstawiająca bogów swobodnie wchodzących w interakcje ze śmiertelnikami musi zostać uznana za mit, a jednak treść Iliady rozpala wyobraźnię czytelnika – przystojni, wyrzeźbieni mężczyźni dzierżący w swoich muskularnych ramionach włócznie i tarczę, a tłem dla tej opowieści jest cudowny, śródziemnomorski klimat greckich wysepek ? W czasach, gdy inflacja szaleje, a zagraniczne wycieczki skoczyły do niebotycznych cen, jest to pewne rozwiązanie dla spragnionych podroży ludzi.... od czego bowiem mamy nasza wyobraźnię? ? &nbsp;O ta łatwiej gdy pod rekom mamy Iliadę Homera!&nbsp;</p><p>Przywołując wydarzenie, które miało miejsce pięć wieków wcześniej, bez pisemnych zapisów, Homer opiera się na wyobraźni i tradycji ustnej, aby zapewnić to, czego historia nie może przekazać nam wprost z uwagi na daleki horyzont czasowy przedstawionej opowieści. Nie jest więc zaskoczeniem, że jego koncepcja wojny mykeńskiej jest daleka od rzeczywistości, ale czy to cokolwiek zmienia w odbiorze Iliady? Moim zdaniem absolutnie nie! Na przykład rydwany w Iliadzie transportują wojowników na pole bitwy, gdzie zsiadają i walczą pieszo. W rzeczywistości rydwany były używane do przebijania się przez szeregi wroga i ataków strzałami, ale to szczegóły znane mi z racji zainteresowania historią starożytną, początkowo czułam zdziwienie niektórymi opisami, jednak szybko ustąpiło ono geniuszowi Homera w kreśleniu epickiej opowieści! ?&nbsp; &nbsp;</p><p>Uproszczony obraz bitwy przenika Iliadę od samego jej początku aż do jej końca!&nbsp;Jest to widoczne w skupieniu się na niewielkiej liczbie bohaterów, którzy stawiają czoła w pojedynczej potyczce śmiertelnie niebezpiecznemu wrogowi. Te pojedynki są przerywane długimi przemowami o honorze, dawnej wielkości, a czasem, jak na ironię, bezsensowności słów w porównaniu z ludzkimi czynami. Te przemówienia pozwalają wojownikom określić, ile honoru zyskają, zabijając się nawzajem. Innym ważnym aspektem etyki wojowników Iliady jest honor, jaki kieruje się każdy wojownik, o czym świadczą trudne wybory jakie podejmują bohaterowie tej opowieści, świat w niej opisany nie jest bynajmniej czarno - biały ? Wojownicy homeryccy byli zdecydowani walczyć mężnie i ryzykować wszystko co dla nich ważne; w zamian oczekiwali, że otrzymają to, co najlepsze w ich społeczeństwie: prestiż, uznanie, splendor właściwy dla każdego wielkiego wojownika czasów właściwych dla Iliady ?. &nbsp;</p><p>Bohaterowie Iliady to wyjątkowi mężczyźni; Homer patrzy na nich z podziwem, z wielowiekowej historycznej odległości. Ich wielkość przejawia się w bogactwie i przywilejach, jakie posiadają, ale wydaję się one pozostawać na drugim planie, nie są oczywiście głównym motywem ich działań. Historia samego Achillesa zarówno gloryfikuje, jak i rzuca wyzwanie wojennej ideologii arystokracji wojowników starożytnej Grecji. Homer nie stroni od brutalności wojny, ale zwraca uwagę na drugą stronę historii. Trojanie nie są przedstawieni jako całkowicie źli, ale zamiast tego są przedstawieni jako ludzcy, ze wszystkimi tego konsekwencjami: kochają i nienawidzą, walczą i ucztują - ciekawe, ze w oczach Homera nie istniało coś takiego jak “polityka historyczna”, gdzie opis bitew najważniejszych dla czasów greckiego myśliciela bardziej ma działać na wyobraźnię czytelników, aniżeli propagować pożądane dla wszystkich Greków stereotypy, tym samym książka zyskuje uniwersalny, ponadczasowy charakter i jak zgaduje to głownie stanowi o epickości Iliady! &nbsp;</p><p>Chociaż Iliada przedstawia epicki obraz wojny trojańskiej, skupia się wyraźnie na Achillesie. Jego potrzeba zemsty napędza historię od początku do końca - i to jest rzecz warta wyjaśnienia ? Otóż zanim sięgnęłam po “Iliadę” miałam nieco inny obraz historii, inspirowany filmem “Troja”, gdzie Achillesa zagrał uwielbiany przez kobiety Brad Pitt! W filmie tym Achilles jawi się jako człowiek silny, zdeterminowany i odważny, jednocześnie ten sam mężczyzna ma swoje słabości, a największe z nich dotyczą ludzi mu bliskich – Patroklesa, czyli jego kuzyna oraz&nbsp;Bryzeidy, trojańskiej księżniczki, postaci przedstawionej w Iliadzie wyjątkowo czysto i pięknie! Fabuła filmu jak to ma często miejsce w produkcjach Hollywoodzkich znacznie odbiega od prawdy historycznej, ale komu to przeszkadza? Jeśli podobał wam się film “Troja”, spodoba wam się również opowieść Homera! Achilles angażuje się bowiem w swój pierwszy akt zemsty w Księdze I, po tym, jak Agamemnon, który stracił własnego niewolnika, bierze niewolnicę Achillesa i chce ją wykorzystać, czyli mniej więcej historia tożsama jest z tym co widać było w filmie. Wkrótce jednak Achilles przestaje walczyć. Grecy tracą pozycję, a Achilles odmawia powrotu do bitwy, robi to tylko po to, by ukarać Agamemnona za jego niesprawiedliwe zachowanie, widać zatem jego dumę, tak bliską każdemu półbogowi, przypominam, że właśnie taki status miał Achilles w greckim świecie! ? &nbsp;</p><p>Wkrótce jednak Patrokles najbliższy przyjaciel Achillesa, zostaje zabity przez trojańskiego wojownika Hektora. Achilles znalazł nowy cel swojej zemsty i powraca do wojny, której celem jest zabicie Hektora, by pomścić przyjaciela. Ponadto Achilles przysięga, że w ramach zemsty zabije jeszcze więcej żołnierzy trojańskich. Dotrzymuje słowa w obu przypadkach. Mimo to to nie wystarczy, aby zadowolić Achillesa, tutaj dopiero zaczyna się akcja Iliady!. Jego żądza zabijania przypomina obłęd, szaleństwo i film również doskonale to zobrazował, jeśli doceniliście ten wątek, przedstawienie go przez Homera w “Iliadzie” spodoba wam się jeszcze bardziej! W końcu jednak to nie śmierć Hektora eliminuje pragnienie zemsty Achillesa; zamiast tego jest to ludzki akt pocieszenia pogrążonego w żałobie ojca Hektora. Achilles w końcu zdaje sobie sprawę, że jego lekkomyślna wściekłość nie przywróci Patroklesa do życia.... Kosztem setek istnień Achilles w końcu uwalnia się od swojej potrzeby zemsty, co wskazuje na jego tragiczne losy wielkiego wojownika, który nieuchronnie zmierza ku przeznaczeniu zapisanemu w gwiazdach! ? &nbsp;</p><p>W całym poemacie Homer zawiera znacznie więcej niż tylko świat wojny. Przywołuje zaśnieżone górskie przełęcze, pastwiska kóz, rozbijające się fale Morza Egejskiego i inne sceny z czasów pokoju poprzez porównania i dygresje. Czyni to z rozmachem godnym Elizy Orzeszkowej i jej książki “Nad Niemnem”, dzieła znanego i cenionego na rodzimym rynki literackim za niezwykle barwne i obrazowe opisy przyrody – na tym tle Homer nie ma się czego w mojej ocenie wstydzić, czytając “Iliadę” wyobrażałam sobie morskie wyprawy wyrzeźbionych, greckich żołnierzy i widziałam każde skąpane we krwi źdźbło trawy ? Co ciekawe, na tarczy wojowników wyryte są obrazy dwóch miast: jednego w stanie wojny, drugiego w pokoju. Ta fascynująca tarcza, pełna szczegółów i ruchu, zgrabnie symbolizuje Iliadę, reprezentując całkowity światopogląd obejmujący życie boskie i ludzkie, wojnę i pokój, wszystko to wykute na trwałym metalu jakim jest żelazo - symbol mieczów dzielnych wojowników. Nawet wyryte na tarczy spokojne miasto zawiera postacie będące w konflikcie, argumentujące swoje sprawy przed sędziami.&nbsp;</p><p>Tym samym poemat Homera ukazany na kartach “Iliady” obejmuje walkę, która definiuje życie zarówno na polu bitwy, jak i w obrębie murów miejskich. Iliada daje poczucie horroru wojny, ale przede wszystkim w przeważającej mierze przekazuje jej chwałę. Dziś taki punkt widzenia bywa kontrowersyjny, inwazja Rosji na Ukrainę pokazała, kto zostaje bez spodenek w czasie odpływu - odwaga, siła i honor to wartości aktualnie zapomniane, i choć sama nie mam wpływu na losy tej wojny, czytając “Iliadę” Homera widziałam oczami wyobraźni, że czasy się zmieniają, ale dzielnych wojowników stojących w obronie wartości, w które wierzą, nie brakuje! &nbsp;</p><p>Pomimo swojego statusu źródła literatury zachodniej “Iliada” ma dług wobec wcześniejszych tradycji kulturowych. Opowieści ludowe, takie jak epizod w księdze XXI, w którym rzeka Skamander wznosi się, by walczyć z Achillesem, oraz nocny nalot Odyseusza i Diomedesa w księdze X, odzwierciedlają wcześniejsze mity. Nie swą to zresztą jedyne nawiązania - symbolika niejako wypełnia tę opowieść od jej prologu aż po jej epilog, stąd opowieść Homera opisana w Iliadzie dedykowana jest w pierwszej kolejności dla ludzi z wyobraźnią! ?&nbsp; &nbsp;</p><p>Chociaż starożytni Grecy wierzyli, że Wojna Trojańska opisana w Iliadzie była prawdziwym wydarzeniem, późniejsi czytelnicy uważali Iliadę za legendę opartą całkowicie na mitach i wyobraźni. Pewną zmiana w tym zakresie było odkrycie ruin Troi: Pierwsze badania na tym terenie przeprowadził w latach 1871-1894 niemiecki archeolog amator Heinrich Schliemann z asystującym mu od 1882 Wilhelmem Dörpfeldem. To zmieniło nieco pogląd na bajkowy do tej pory odbiór “Iliady”, istnieją dziś bowiem dowody na istnieje tego wspaniałego, starożytnego miasta! ? Badacz odkrył tam relikty epoki brązu, a także inne miejsca w Mykenach i Pylos. Po wykopaniu złotej maski pogrzebowej w Mykenach, oświadczył on: „Spojrzałem na twarz Agamemnona”. Nie miał racji, jednak samo uczucie jakie wtedy mu towarzyszyło musiało być spektakularne, pracować całe życie nad projektem, którego finał zobaczył…. tak, to można nazwać życiowym spełnieniem, nawet jeśli umarł tak jak żył - w błędzie co do samej historii Troi - istnieją dowody na to, że Schliemann był zdolny do wyolbrzymiania, oszukiwania, a może nawet fałszerstwa w przedmiocie odkrywania pozostalosci Troi opianej w Iliadzie. Niemniej jednak jego wczesne wykopaliska potwierdziły pogląd, że Iliada była oparta na faktycznym konflikcie, który miał miejsce około 1184 roku p.n.e w Hisarlik. Istnieją archeologiczne dowody na ogromny pożar w tym czasie, który mógł być wywołany przez greckie armie, które Homer nazywa Achajami, Danaanami i Argiwami. Jednak konkretne szczegóły dotyczące postaci i fabuły Iliady są z pewnością wytworem poetyckiej wyobraźni.&nbsp;</p><p>Miałam wielką frajdę z czytania “Iliady”, choć w oczach moich znajomych było to dziwactwo – wszak na rynku literackim wybór wielki, a jednak sięganie do dzieł znanych klasyków pozwala docenić ich wkład w historię literatury bardzo pięknej, a recenzowana “Iliada” bez wątpienia do tego kanonu należy. Nie zadawajcie więc pytań, czy warto przeczytać opowieść Homera – spytajcie raczej: dlaczego nie? &nbsp;Iliada o was pytała ?</p>