II RP: cienie i blaski

Często obraz międzywojennej Polski w odbiorze publicznym i naukowym bywa uproszczony, oscylując między jednoznacznie pozytywnym a zdecydowanie negatywnym wizerunkiem. Takie podejście wynika z procesu (de)mitologizacji II Rzeczypospolitej, a wpływ na nie mają zarówno dziedzictwo wieloletniej propagandy komunistycznej, jak i reakcja na PRL-owską politykę historyczną. Współczesne, reinterpretowane spory polityczne, które swoje korzenie mają w okresie międzywojennym i były kontynuowane przez środowiska emigrujące w czasie wojny, również odgrywają znaczącą rolę.

Obie te narracje, mimo że skrajne, zawierają ziarno prawdy. Okres ten charakteryzuje bowiem zarówno heroiczna i skuteczna walka o granice, jak i spektakularne zniwelowanie problemów pozostawionych przez trzech zaborców. Obserwujemy ogromne inwestycje, szybki rozwój infrastruktury, odnowienie kultury i nauki, a także wzrost pozycji międzynarodowej kraju. Jednak jednocześnie miał on do czynienia z poważnymi kryzysami politycznymi i gospodarczymi, odchodzeniem od zasad demokracji, napięciami narodowościowymi i trudnymi stosunkami z sąsiadami.

Stulecie od odzyskania niepodległości oferuje idealną okazję do obiektywnego i szerokiego spojrzenia na II RP, uwzględniającego zarówno sukcesy, jak i niepowodzenia młodego państwa polskiego. Ważne jest, aby rozważyć, czy istniały realne możliwości maksymalizacji sukcesów i unikania porażek. Warto również zastanowić się, na ile możliwe było osłabienie lub choćby rozciągnięcie złożonych więzi geopolitycznych, które w tamtym czasie ograniczały rozwój Polski.