Gdzie podziewa się nasza pamięć

Nasza pamięć jest kluczowym elementem, dzięki któremu rozumiemy własną tożsamość. Ale co z kolektywną tożsamością? Czy pamięć grupowa, na której się ona opiera, jest po prostu sumą wspomnień naszych indywidualnych? To zagadnienie jest bardziej złożone niż się wydaje. Podobnie jak zbiorowość nie jest mechaniczną sumą jednostek, tak samo pamięć zbiorowa wykracza poza proste połączenie wspomnień poszczególnych osób. Elementy wspólne między pamięciami jednostkowymi a kolektywnymi mogą prowadzić do lepszego zrozumienia tego skomplikowanego fenomenu, który jest interesujący dla wielu dziedzin nauki, w tym psychologii, historii, antropologii, socjologii i literaturoznawstwa.

Problematyka pamięci zbiorowej ma charakter interdyscyplinarny, co prowadzi badaczy z różnych obszarów do analizowania zasobów tej pamięci: jakie wiadomości są w niej utrwalane, a które znikają lub są modyfikowane. Pamięć zbiorowa jest nieodłącznie związana z procesami formowania, zniekształcania i przyswajania. To, z jakiej pamięci korzystamy – czy z tej, która wyolbrzymia nasze sukcesy i chwali dokonania, czy może z bardziej realistycznej – wpływa nie tylko na autoportret naszej grupy, ale i na nasze relacje z innymi zbiorowościami. Nasze podejście do przeszłości ma więc istotne konsekwencje dla przyszłości, którą dopiero kształtujemy.

Książka Tomasza Maruszewskiego stanowi wartościowe źródło wiedzy psychologicznej o pamięci zbiorowej – nie tylko o jej formowaniu i funkcjonowaniu, lecz także o codziennym wykorzystaniu jej w kontekście społecznym. Tematyka ta jest szczególnie istotna w społeczeństwach rozdartych konfliktami ideologicznymi i politycznymi, gdzie różne grupy kreują odmienne wersje zbiorowej pamięci. Bez analizy tych wersji zrozumienie wielu konfliktów jest utrudnione.

Maruszewski bada relacje między pamięcią jednostkową a zbiorową, obnażając podobieństwa i różnice między nimi. Choć pamięć zbiorowa jest często tematem badań historyków, socjologów i antropologów, nie zawsze uwzględnia się w nich osiągnięcia psychologii akademickiej. Maruszewski czerpie z psychologii jednostkowej, by twórczo porównać ją z kolektywną pamięcią, oferując nowe spojrzenie na to zagadnienie.

Profesor Tomasz Maruszewski, psycholog specjalizujący się w pamięci autobiograficznej, od lat analizuje także aspekty pamięci zbiorowej. Pracuje w Uniwersytecie SWPS w Sopocie, gdzie rozwija badania nad reprezentacjami emocji. Jako autor licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych, Maruszewski wnosi istotny wkład do psychologii poznania. Poza pracą naukową pasjonuje się muzyką barokową i fotografią, a prywatnie jest ojcem Joanny i Krzysztofa.