Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski. Tom 1-2

Dwutomowe dzieło przygotowane przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN to owoc wieloletniego projektu badawczego zatytułowanego "Strategie przetrwania Żydów podczas okupacji w Generalnym Gubernatorstwie, 1942-1945. Studium wybranych powiatów." Książka ta w przejmujący sposób ukazuje determinację, przedsiębiorczość i odwagę Żydów, którzy w obliczu Zagłady intensywnie walczyli o przetrwanie swoich rodzin. W miarę nasilania się nazistowskich działań eksterminacyjnych, Żydzi znaleźli się w sytuacji beznadziejnej i musieli polegać na własnym sprycie, tworząc skomplikowane skrytki i bunkry w domach, a także kryjówki na strychach i w podwójnych ścianach.

Z drugiej strony, Żydzi nawiązywali relacje z Polakami, starając się uzyskać pomoc i schronienie. W niektórych przypadkach organizowano nawet podziemne siatki przerzutu na Słowację czy Węgry. W badanych regionach większość Żydów szukała pomocy nie w miasteczkach, lecz na wsi, w domach swoich sąsiadów. Ich szanse na przetrwanie w dużej mierze zależały od odwagi i gotowości miejscowej ludności, która musiała zdobyć się na przeciwstawienie panującym normom społecznym, antysemityzmowi i groźbie niemieckich represji. Bez wątpienia odwaga i poświęcenie Sprawiedliwych zasługują na szczególne uznanie.

Statystyki w książce ukazują brutalną prawdę: dwie trzecie Żydów poszukujących ratunku zostało zamordowanych. Analizy zawarte w tomach wskazują na większy, niż wcześniej przypuszczano, udział lokalnych mieszkańców w procesach eksterminacyjnych. Dowodem na dramat tamtych czasów jest m.in. list pożegnalny napisany do Szmula Malera przez jego ojca, który ukrywał się we Frampolu, aresztowany 2 listopada 1942 roku, gdyż tragicznie oddziałuje na wyobraźnię czytelnika. W ostatnich słowach ojciec wyraża nadzieję na przetrwanie swojego dziecka, przekazując pokrzepiające przesłanie przetrwania mimo tragedii.