Czeczenia Rok III

<p>Wojny w Czeczenii stanowiły krwawy epizod w trudnych relacjach pomiędzy władzami Rosji i dumą góralską zamieszkującą region północnego Kaukazu. Genezy konfliktu należy szukać jeszcze w XIX wieku, kiedy władze na Kremlu przez blisko pół wieku czyniły starania w celu podporządkowania sobie niepokornych muzułmanów stanowiących większość ludności zamieszkującej Republikę Czeczeni. II Wojna światowa przyniosła Czeczenom masowe deportacje, przeprowadzone z rozkazu Józefa Stalina w kierunku Kazachstanu oraz Syberii. Dumni i waleczni mieszkańcy Kaukazu czekali na swoją szansę i kolejny zryw niepodległościowo-wyzwoleńczy miał miejsce na początku lat 90. XX wieku, kiedy rozpadł się Związek Radziecki. W 1991 roku, na czele Czeczeńskiej Republiki stanął Dżochar Dudajew. Mężczyzna ogłosił niepodległość w związku z rozpadem ZSRR, jednak suwerenności Czeczenów nie uznali najważniejsi gracze na arenie międzynarodowej: Federacja Rosyjska, Stany Zjednoczone oraz Unia Europejska. Przez kolejne dwie dekady region północnego Kaukazu stał się areną krwawych starć, licznych gwałtów, brutalnych morderstw oraz działań zmierzających do eksterminacji ludności cywilnej. I i II Wojna w Czeczenii zmieniła krajobraz lokalnej ludności. Grozny, stolica Republiki Czeczeni, została zrównana z ziemią. Blisko dwie dekady po ogłoszeniu niepodległości przez Dżochara Dudajewa Jonathan Littell, francuski pisarz, wybrał się do Czeczenii, aby na własne oczy zobaczyć efekt krwawych wojen pomiędzy lokalnymi bojownikami i regularną rosyjską armią. Jak zauważa autor reportażu, zmieniały się strony i charakter konfliktu, niezmiennie to jednak ludność cywilna poniosła największą ofiarę z uwagi na toczące się działania zbrojne w regionie północnego Kaukazu.<br><br>Książka „Czeczenia. Rok III”, wydana nakładem wydawnictwa Wydawnictwo Literackie, opisuje relacje autora z wyprawy do regionu północnego Kaukazu w 2009 roku. Wspomniana data wydaje się kluczowa dla oceny wartości merytorycznej reportażu Jonathana Littella. Jak zostało wspomniane na wstępie, konflikt w Czeczenii posiada wielowiekową genezę, a jego intensyfikacja zbiegła się w czasie z osłabieniem Federacji Rosyjskiej na skutek rozpadu ZSRR. Znamienne w tej sytuacji wydają się słowa Borysa Jelcyna, prezydenta Rosji w 1991 roku: „Bierzcie tyle wolności, ile zdołacie unieść”. Słowa te wybrzmiały już po odłączeniu się od ZSRR państw największych demoludów jak Polska, Węgry, Czechy czy też w dalszej kolejności państwa bałtyckie. Dlaczego zatem opinia publiczna przychylnie patrzyła na dążenia niepodległościowo-wyzwoleńcze państw Europy Środkowo-Wschodniej, jednocześnie ostentacyjnie lekceważąc pragnienia w tym zakresie czeczeńskich bojowników? Sprawa wydaje się zawiła i jak opisuje Jonathan Littell w książce „Czeczenia. Rok III” wymaga zrozumienia prawidłowości wielkiej polityki. A tam, gdzie pojawia się wielka polityka, tam gdzieś w tle giną zwykli ludzie. To właśnie im poświęcony jest reportaż francuskiego pisarza.</p><p>Reportaże związane z wojną w Czeczenii opisują okrucieństwo i bestialstwo obu stron konfliktu. Jonathan Littell opisuje, że część z tych relacji ma niepełny lub nieprecyzyjny charakter, opiera się na pojedynczych źródłach lub zasłyszanych relacjach naocznych świadków. Francuski pisarz w reportażu „Czeczenia. Rok III” przedstawia https://******.**. wstrząsający zapis masakry w Kadyrowie, do której doszło w maju 2004 roku. W niewielkiej wiosce położonej na terenie Czeczenii żołnierze regularnej armii rosyjskiej przeprowadzili nalot bombowy na zabudowania mieszkalne. Według wywiadu rosyjskiego miały ukrywać się w nim czeczeńskie oddziały separatystów. Według oficjalnych danych, w nalocie zginęło ponad 40 cywilów, spośród których większość stanowiły kobiety oraz dzieci. Szczególnie wstrząsające wydaje się tłumaczenie rosyjskich władz w przedmiocie tej, bądź co bądź, ogromnej katastrofy nawet w warunkach prowadzonej od lat wojny. Kreml, jak opisuje Jonathan Littell w książce „Czeczenia. Rok III”, poza tym zupełnie zaprzeczył, aby jakikolwiek nalot wojsk rosyjskich miał miejsce w wiosce Kadyrow. W kolejnych dniach rosyjskie władze prowadziły narrację, wokół której niewielka miejscowość miała stanowić centrum dowodzenia czeczeńskich sił separatystycznych, by ostatecznie przyznać, że doszło do pomyłki, w wyniku której zginęło kilkudziesięciu cywilów. To tylko jedna z wielu historii przytoczonych przez francuskiego pisarza. Moim zdaniem znakomicie oddaje pogląd kremlowskich elit na wartość, jaką stanowi dla rosyjskiej armii życie człowieka. Widać Władimir Putin, który zainicjował II wojnę w Czeczenii, nie tylko oddaje publicznie hołd Józefowi Stalinowi, ale również hołduje jednemu z ulubionych powiedzeń radzieckiego dyktatora: „Ludzi u nas mnogo”.<br><br>Książka „Czeczenia. Rok III” to znakomity przykład w dziedzinie literatury faktu związanej z nieco pomijanym w naszym kraju tematem obu wojen w Czeczenii. Francuski pisarz relacjonuje dramat wojny z perspektywy jej finału, jakim był rok 2009, kiedy kampania w północnym Kaukazie dobijała już końca. Taka perspektywa uwzględnia zmiany, jakie dokonały się w mentalności bojowników czeczeńskich. Dość powiedzieć, że ówczesnym prezydentem Republiki Czeczeni był Ramzan Kadyrow. Ten sam człowiek pozostaje jednym z najwierniejszych sojuszników Władimira Putina w trwającej od 24 lutego 2020 roku wojnie na Ukrainie. To nie przypadek, lecz świadectwo, w jaki sposób kupując ludzi, władze na Kremlu „kupują” spokój w posowieckich republikach.</p>

<p>Ostatnie trzydzieści lat w historii świata było na swój sposób czasem wyjątkowym. Współcześni badacze zajmujący się geopolityką jak Marek Budzisz czy dr Jacek Bartosiak, wskazują nawet na trafność określenia „geopolityczna drzemka”. W Europie, nie licząc konfliktu na Bałkanach, nie było działań zbrojnych od czasu zakończenia drugiej wojny światowej. Nie oznacza to, że gdzieś na rubieżach Starego Kontynentu nie toczyła się walka o wolność i prawa człowieka. Zasady, na których opiera się zachodnie społeczeństwo, nie są idealne, ale uwzględniają ochronę zdrowia i życia jednostki jako wartości fundamentalnej. Zupełnie inne podejście w tym zakresie prezentuje Federacja Rosyjska. Przez lata żyłem w przekonaniu, że niepokoje w Rosji to sprawa wewnętrzna tego państwa, często implikowana zaszłościami zupełnie niezrozumiałymi dla społeczeństw zachodnich. Trudno wyobrazić sobie, jak wielkim obszarem jest Federacja Rosyjska. Spojrzenie na mapę nieco lepiej ilustruje ten fakt: Europa pozostaje ledwie niewielkim półwyspem wobec potężnych mas Eurazji. Na jego północno-zachodnich rubieżach widać obszar relatywnie niewielki, a jednak kluczowy dla architektury bezpieczeństwa na styku Europy, Centralnej czy Lewantu, krainy historycznie należącej do Bliskiego Wschodu. Góry Kaukazu rozpalały wyobraźnię Greków od początku istnienia cywilizacji europejskiej. To właśnie tam według podań starożytnych mitów miał umierać w ogromnych cierpieniach jeden z półbogów, samotny i zniewolony, na dodatek dziobany prosto w wątrobę przez wygłodniałego orła. Prometeusz cierpiał z miłości do ludzi. Ludzie na północnym Kaukazie od blisko dwóch wieków cierpią z miłości do własnej wolności, a ich największe nieszczęście polega na tym, że od północy graniczą z państwem, które zbudowało swoją imperialną politykę na deptaniu wolności innych narodów.</p><p>Przy okazji wojny na Ukrainie zainteresowałem się historią obu krwawych i brutalnych konfliktów w Czeczenii. Powód? Często czołowi komentatorzy w Polsce odwołują się do wojny toczonej przez władze na Kremlu z czeczeńskimi separatystami. W przyszłym roku minie cztery dekady od czasu rozpoczęcia pierwszej wojny w Czeczenii. Trwała dwa lata, jak relacjonuje Jonathan Littell w książce „Czeczenia. Rok III”. W 1999 roku wybuchła druga wojna w Czeczenii. Francuski pisarz opisuje szokującą zależność. Okazuje się, że między obiema wojnami w Czeczenii minęły trzy lata, jednak już w 1996 roku, kiedy wojska rosyjskie przegrały bitwy z czeczeńskimi wojownikami, pozorowane rozmowy pokojowe w gruncie rzeczy zmierzały do ponownej pacyfikacji regionu północnego Kaukazu. Tym razem, jak przedstawia to Jonathan Littell w książce „Czeczenia. Rok III”, władze na Kremlu przygotowały się do nowej ofensywy. Reportaż francuskiego pisarza to spojrzenie z lotu ptaka na to, co wydarzyło się w Czeczenii w latach 1994-1996 oraz 1999-2009. Autor książki „Czeczenia. Rok III” na własne oczy zobaczył ostatnie miesiące walk o północny Kaukaz pomiędzy czeczeńskimi separatystami oraz oddziałami rosyjskiej armii. To, co szczególnie uderza w relacji przedstawionej przez Jonathana Littella, to brutalność i bezwzględność obu wojen w Czeczenii. Nawet jeśli wziąć pod uwagę standardy rosyjskie.</p><p>Jonathan Littell w reportażu „Czeczenia. Rok III” przedstawia wstrząsający zapis zbrodni wojennych: gwałtów, tortur, zabójstw oraz innych wymyślnych okrucieństw kierowanych wobec bezbronnych ludzi cywilnych zamieszkujących obszar Czeczenii. Francuski pisarz wspomina w relacjach rozmówców https://******.**. ataki na szpitale oraz konwoje z pomocą humanitarną. W marcu 2000 roku, kiedy w Rosji trwały wybory prezydenckie, oddziały rosyjskie przypuściły szturm na szpital w Groznym. Efekt? Zginęło 8 osób, głównie pacjentów oraz lekarze miejscowego szpitala. Miesiąc później rosyjscy żołnierze zabili 6 pracowników konwoju humanitarnego w stolicy Republiki Czeczenii. Najbardziej szokujące w relacjach opisanych przez Jonathana Littella w książce „Czeczenia. Rok III” pozostaje fakt, że liczne zbrodnie wojenne, choć były potępiane przez organizacje narodów zjednoczonych i Stowarzyszenie Praw Człowieka w Czeczenii, nie miały żadnego przełożenia na postrzeganie Federacji Rosyjskiej na arenie międzynarodowej. Nie był to pierwszy raz, kiedy władze na Kremlu prowadziły działania z pozycji siły, realizując tym samym sen o neoimperialistycznej potędze Federacji Rosyjskiej.<br><br>Reportaż „Czeczenia. Rok III”, wydany nakładem Wydawnictwa Literackiego, to znakomity przykład literatury faktu w zakresie holistycznego spojrzenia na konsekwencje obu wojen w Czeczenii dla regionu północnego Kaukazu. Autor, Jonathan Littell, spędził w 2009 roku kilkanaście dni na obszarze ogarniętym działaniami wojennymi. Relacja francuskiego pisarza stanowi ważne i potrzebne świadectwo w przedmiocie prawdy o jednej z najkrwawszych wojen w historii najnowszej świata.</p>