Chińska Republika Ludowa szansą dla świata..

„宁愿点起一支蜡烛，也不要诅咒黑暗”  - Lepiej zapalić świecę, niż przeklinać ciemność.

Choć nie znam języka chińskiego, sinologia fascynuje mnie z roku na rok coraz mocniej. Przytoczone wyżej tradycyjne, chińskie powiedzenie trafnie oddaje postawę Chin wobec dynamicznie zmieniającej się sytuacji na świecie. Poprzednie dekady bywają określane przez analityków zajmujących się geopolityką jako „czas pokojowej dywidendy”. Co to oznacza? W ciągu ostatniej dekady Chińska Republika Ludowa i III Rzeczpospolita osiągnęły niebywały skok cywilizacyjny. Z oczywistych powodów więcej mówi się w kontekście rozwoju o Chinach - państwie niezwykle gęsto zaludnionym, dysponującym równie ogromnym potencjałem do kontynuowania wzrostu gospodarczego w kolejnych latach. Jak na tym tle wypadła Polska? Po rozpadzie Związku Radzieckiego model gospodarczy naszego kraju mocno ewoluował, a transformacja ustrojowa przyniosła zarówno wiele szans, jak i zagrożeń. Członkostwo w strukturach Unii Europejskiej i NATO widocznie wpłynęło na postawę kolejnych rządów, skupionych bardziej na sporach wewnętrznych aniżeli kształtowaniu sytuacji geopolitycznej w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Niektórzy być może oburzą się w związku z podobną diagnozą, wystarczy jednak spojrzeć na wschód, aby dostrzec dla niej solidne fundamenty. Jako Polska przegraliśmy Białoruś - kluczowy obszar dla bezpieczeństwa w naszym regionie. Obecnie, zamiast odgrywać rolę partnera w negocjacjach z Mińskiem, zamykamy przejścia graniczne, a żołnierze Sił Zbrojnych RP rozstawiają stalowe jeże na przejściach granicznych. Polskie władze prowadzą wyrąbany dyskurs na integracje z Zachodem, tymczasem na dalekim wschodzie pojawiła się alternatywa dla przyszłości i rozwoju świata. Pekin w osobie Xi Jinpinga otwarcie deklaruje mocarstwowość i obiecuje pomoc państwom zainteresowanym współpracą. Czy dla Polski współpraca z Chińską Republiką Ludową oznacza w każdym przypadku porzucenie współpracy gospodarczej, politycznej i wojskowej ze Stanami Zjednoczonymi? Czy władze w Warszawie mają w tym zakresie wybór, czy też jest już za późno? Odpowiedzi na wspomniane wyżej pytania poszukiwałem podczas lektury monografii pod tytułem „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”. Autor, Zbigniew Wiktor, od lat specjalizuje się w ekonomii oraz polityce międzynarodowej. Polski uczony przedstawia unikalny i nowatorski sposób patrzenia na potencjalną współpracę z chińskim smokiem. To, co najbardziej zaskakuje, to fakt, że Polskę i Chiny wydaje się więcej łączyć aniżeli dzielić. Zaskoczeni?

Chińską Republikę Ludową proklamowano 1 października 1949 roku. W historiografii chińskiej przyjęło się określać mianem "ojca-zalozyciela" narodu chińskiego Mao Zedonga. Kolejni przywódcy, jak Deng Xiaoping czy obecny przywódca Xi Jinping, otwarcie deklarują potrzebę kontynuowania współcześnie wielkiego poprzednika. Jednocześnie, jak przekonuje Zbigniew Wiktor w publikacji „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”, krajobraz Państwa Środka uległ gwałtownej przemianie w ciągu ostatnich dekad. Aby uzmysłowić sobie skalę transformacji, należy wziąć pod uwagę, że jeszcze w latach 80. XX wieku Chiny w oczach opinii międzynarodowej były jednym z najbiedniejszych krajów na świecie. Polski uczony przypomina informacje, zgodnie z którymi nawet 80% Chińczyków stanowiła ludność wiejska, nie dziwi zatem fakt, że podobny odsetek opisywał ludność niepiśmienną, pozbawioną dostępu do edukacji, a przez to skazaną na kontynuowanie gospodarki rolniczo-zbierackiej. Skąd zatem ten imponujący rozwój notowany w kolejnych dekadach? Reformy Deng Xiaopinga zmieniły panoramę Chińskiej Republiki Ludowej. Zbigniew Wiktor przypomina, że choć Mao Zedong uznawany jest za powszechnie w Chinach za postać wybitną, otoczoną wręcz kultem religijnym, reformy na początku lat 50. XX wieku stanowiące element „rewolucji kulturalnej” przyczyniły się do śmierci nawet 5 milionów ludzi. W każdym innym kraju podobna ilość zabitych stanowiłaby zarzewie potencjalnej wojny domowej. Państwo Środka to najludniejszy kraj na świecie, a wskazane przez władze osoby uznane za „wrogów ludu” eksterminowano głównie z przyczyn politycznych. W 1949 roku, jak opisuje autor książki „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”, zakończyło się tzw. stulecie upokorzeń, jak w Państwie Środka przyjęło się określać okres pomiędzy połową XIX wieku a połową wieku XX. Mao Zedong świadomy licznych kontaktów swoich rodaków z obcokrajowcami od czasu pojawienia się Czarnych Okrętów Floty Wielkiej Brytanii na Morzu Południowochińskim. Z jednej strony relacje gospodarcze i handlowe przynosiły Chinczkom rozwój i dostęp do nowych technologii, z drugiej zaś stanowiły solidne zderzenie z rzeczywistością. Nagle okazało się, jak wyjaśnia Zbigniew Wiktor w książce „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”, że przybysze zza wielkiej wody wcale nie widzą w Pekinie spuścizny wielowiekowej tradycji, wartej uznania i szacunku, ale okazje do wzbogacenia się poprzez drenowanie potencjału najludniejszego państwa na świecie. To na swój sposób zabawne, że krótko po II Wojnie Światowej Polska miała przed sobą kolejne pół wieku walki o niepodległość i porzucenie komunistycznych ideałów, tymczasem Chińska Republika Ludowa krótko po rozstrzygnięciach największej wojny w historii świata obrała kurs na ideologię zorientowaną na ideały leninowsko-marksistowska. Czy z perspektywy czasu tak różne formy postrzegania narodu można w ogóle pogodzić?

Szukając punktów wspólnych między III Rzeczpospolitą i Chińską Republiką Ludową dla potencjalnej współpracy między oboma krajami, należy wziąć pod uwagę szereg uwarunkowań geograficznych. Jak opisuje Zbigniew Wiktor w książce „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”, zarówno Polska, jak i Chińska Republika Ludowa graniczą z Federacją Rosyjską, ale status obu krajów w oczach Moskwy pozostaje zupełnie inny. Szczególnie zainteresowało mnie przedstawienie przez polskiego uczonego zawiłości chińskiego systemu politycznego. To jeszcze demokracja, czy już rządy autorytarne? Nie sposób jednoznacznie udzielić odpowiedzi na powyższe pytanie, a strategiczna niejednoznaczność w tym zakresie pozostaje wpisana w założenia przedstawicieli Chińskiej Partii Komunistycznej. W ocenie Zbigniewa Wiktora model chiński opiera się na osobliwie rozumianym socjalizmie, niewiele mającym wspólnego z realizowanymi w PRL-u założeniami. Przede wszystkim socjalizm w realiach Państwa Środka oznacza stopniowe reformy, które przyczyniają się do równomiernego i sprawiedliwego rozwoju społeczeństwa. Brzmi jak truizm? Być może, ale jeśli gdziekolwiek komunizm miał szansę się udać, to mogło się to wydarzyć tylko w Chińskiej Republice Ludowej. Dowód? Książka „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”, wydana nakładem wydawnictwa Adam Marszałek, to monografia opublikowana w 2022 roku. Aktualne dane w przedmiocie chińskiej gospodarki stanowią, że obecnie w Państwie Środka istnieje około 400 milionów klasy średniej. Dla porównania niewiele więcej mieszkańców ma cała Unia Europejska, gdzie rozwarstwienie społeczne stanowi coraz większy problem w oczach zwykłych ludzi. Widać zatem gigantyczny skok cywilizacyjny, jaki dokonały Chiny w ostatnich dekadach, a proponowane przez Pekin rozwiązania niezupełnie odpowiadają ideałom komunistycznym proponowanym w Polsce przed 1989 rokiem. Warto o tym pamiętać, szczególnie gdy w naszym kraju wszystko, co kojarzone z kolorem „czerwonym”, wywołuje traumatyczne wspomnienia z trwającej od wieków tradycji wojen z Rosją.

Książka „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora” to ważna i potrzebna publikacja w zakresie literatury faktu na polskim rynku wydawniczym. Zazwyczaj monografie związane z Państwem Środka opisują Chiny jako kraj niebezpieczny dla zachodnich wartości. Spory w tym udział mają Stany Zjednoczone, które co najmniej od dekady pozostają w zimnowojennych relacjach z Chińską Republiką Ludową. Jak wiadomo, Waszyngton to dla Warszawy jedyna szansa na ochronę przed neoimperialistycznymi dążeniami kremlowskich elit w Moskwie. Polski uczony przedstawia inny punkt widzenia na Chińską Republikę Ludową: nie wszystko w ciągu ostatnich czterech dekad udało się w Państwie Środka, ale nie sposób jednocześnie zauważyć, że w przeszłości żaden inny kraj nie wykonał tak ogromnego postępu w tak krótkim czasie. Jak mówi stare chińskie przysłowie: „Kamień, który zbyt długo leży na jednym miejscu, traci swoją ostrość". Rozwój i postęp pozostaje wpisany w naturę Chińczyków.

Pod koniec stycznia 2023 roku głośno zrobiło się o słowach jednego z amerykańskich generałów, Mike'a Minihana. „Mam nadzieję, że się mylę. Moje przeczucie mówi mi, że będziemy walczyć w 2025 roku”. Treść notatki dla przełożonych została ujawniona przez media i w podobnych sytuacjach nie można mówić o przypadku. Czy to możliwe, że w ciągu dwóch kolejnych lat Pekin i Waszyngton znajdą się w stanie wojny? Taki konflikt potencjalnie stanowi zarzewie III wojny światowej, a Polska jako oddany sojusznik Stanów Zjednoczonych wyraźnie opowiedziała się po jednej ze stron w możliwym starciu. Zainteresowany tym tematem rozgrywającym się nieco ponad głowami zwykłych ludzi zaaferowany zwykłymi sprawami, przeczytałem książkę polskiego badacza stosunków międzynarodowych, Zbigniewa Wiktora, pod tytułem „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”. Sugestywny tytuł książki wydał mi się początkowo nieco prowokacyjny. Państwo Środka bywa utożsamiane z komunizmem bardziej niż Federacja Rosyjska, naturalny spadkobierca Związku Radzieckiego. Skąd ten dysonans? M.in. na to pytanie odpowiedzi udziela autor wspomnianej monografii!

Zbigniew Wiktor w książce „Chińska Republika Ludowa – szansą dla świata, Polski i socjalizmu…” wyjaśnia, że komunizm, który pamiętamy w Polsce jeszcze z końcówki lat 80. ubiegłego wieku, nijak ma się do ideologii leninowsko - markistowskiej w Chińskiej Republice Ludowej. Gospodarka centralnie planowana? Uwielbienie dla dawnych przywódców jak Włodzimierz Lenin i Józef Stalin? Nic podobnego w Państwie Środka nie ma miejsca. Dlaczego? Jak wyjaśnia Zbigniew Wiktor w publikacji „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”, implementowanie rozwiązań socjalistycznych do chińskiej państwowości obarczone jest uwarunkowaniami społeczno-kulturalnymi Państwa Środka. Co to właściwie oznacza? Trudno nie odnieść wrażenia, że komunizm dla Chińczyków jest rzeczą wtórną, a na pierwszy plan wysuwa się zarządzanie przez wąską grupę decydentów blisko 1,5 miliardowym narodem. Polski badacz stosunków międzynarodowych opisuje, że system socjalistycznej demokracji przypisanej rozwiązaniom chińskiej państwowości daleko odbiega od wyobrażeń o komunizmie znanym choćby w Polsce z minionych wieków. Okazuje się, że polityczne rozwiązania w Chinach stoją na szerokim udziale obywateli w procesach zmian związanych z gospodarką i przemianami społecznymi. Rzecz w tym, jak zauważa Zbigniew Wiktor w książce „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”, że wspomniany proces decyzyjny w zasadzie podlega w całości kontroli ze strony państwa oraz rządzącej nim Komunistycznej Partii Chin. To z kolei prowokuje pytania o to, jak wielkim autorytetem cieszy się wspomniana KPCh? Monografia polskiego uczonych pozostaje nadal aktualna dla oceny chińskich przemian w trzeciej dekadzie XXI wieku, wydana nakładem wydawnictwa Adam Marszałek, publikacja ukazała się w 2022 roku. Było już wiadomo, że na kolejną kadencję zostanie wybrany Xi Jinping. To miała być rzecz bez precedensu w historii chińskiej państwowości, jak opisuje autor książki „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”. Nigdy wcześniej chiński przywódca nie pełnił trzech kadencji z rzędu. Nigdy też na kolejną kadencję nie wybrano polityka, który ukończył 70 lat życia. W Państwie Środka równie historyczne, co prawo stanowione, pozostaje również prawo zwyczajowe. W ocenie Zbigniewa Wiktora konsolidacja władzy w rękach Xijinpinga prowokuje w przyszłości pytania o ustrój władzy w Chińskiej Republice Ludowej. Pozory demokracji to przedmiot badań dla naiwnych. Obecnie pytanie o charakter współczesnych Chin pozostaje mocniej związane z obieraniem kursu na autorytaryzm, choć w skomplikowanym chińskim systemie nie da się tego obecnie udowodnić. Dlaczego? Jak stanowi stare chińskie przysłowie: „Zjednoczeni przetrwamy, rozdzielni upadniemy”. Chińska Republika Ludowa zdaje się rozumieć zagrożenia ze strony państw zachodnich, a w niespokojnych czasach obywatele Chin od wieków mają zwyczaj skupiać się wobec Cesarza. Nikt nie uznaje Xi Jinpinga za współczesnego cesarza Państwa Środka, chociaż jednocześnie wielu sinologów zauważa, że nawet cieszący się władzą i autorytetem cesarze chińscy z minionych epok nie dysponowali tak nieograniczoną władzą, jak obecnie. Należy oceniać kolejną, prawdopodobnie ostatnią, kadencję Xi Jinpinga. A ten, jak przekonuje Zbigniew Wiktor w książce „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata, Polski i socjalizmu”, przywódca Państwa Środka pragnie jeszcze przed 2049 rokiem zjednoczyć Chińską Republikę Ludową i włączyć do Chin kontynentalnych m.in. Tajwan, Wietnam czy Birmę.

Ważnym zagadnieniem omówionym przez Zbigniewa Wiktora w monografii „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora” wydała mi się teoria „Harmonijnego Społeczeństwa” (和谐社会, Héxié Shèhuì). Koncepcja zapoczątkowana jeszcze w 2005 roku przez ówczesnego prezydenta Chin, Hu Jintao, pozostaje kluczowa dla zrozumienia natury chińskiego socjalizmu. Wspomniana teoria zakłada, że harmonia jest jednym z najważniejszych celów społeczeństwa i państwa, a osiągnięcie jej wymaga równowagi w rozwoju gospodarczym, społecznym i środowiskowym. Brzmi przekonująco? Władze w Pekinie zwyczajem poprzedników z minionych wieków nie mówią tego, co myślą, zawsze jednak dokładnie przemyślą, zanim coś powiedzą. Liczby mówią jednak same za siebie: według danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego nominalny PKB Chin wynosił w 2022 roku 18,32 bln USD. Państwo Środka było więc drugą pod względem wielkości gospodarką świata. Wyprzedzała ją tylko amerykańska, warta 25,04 bln USD. Różnica z roku na rok wydaje się maleć.

Brakuje w literaturze faktów opracowanych wyczerpująco opisujących szanse i perspektywy współpracy politycznej, gospodarczej czy wojskowej z Chińską Republiką Ludową. Wynika to z faktu, że Państwo Środka przez ostatnie lata definiowane pozostaje jako wróg wolności i demokracji. Prawda wydaje się jednak bardziej złożona, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę, jakim zagrożeniem dla hegemonii Stanów Zjednoczonych pozostają Chiny. W kolejnych latach konflikt pomiędzy Pekinem a Waszyngtonem wydaje się nieunikniony. Tym bardziej polecam monografię pod tytułem „Chińska Republika Ludowa szansą dla świata Polski i socjalizmu. Księga jubileuszowa Profesora zw. dr. hab. Zbigniewa Wiktora”. Warto wiedzieć o Chinach więcej, zwłaszcza gdy odgrywają kluczową rolę dla rozwiązania konfliktu zbrojnego za naszą wschodnią granicą.