Wizje romantyzmu w literaturze i publicystyce polskiej XX wieku

Chronologiczne granice XX wieku z grubsza pokrywają się z ramami czasowymi analizowanego w tym tomie zjawiska. Około roku 1900 pojawia się pierwsze pokolenie, które zna romantyzm wyłącznie z literatury i przekazów historycznych. W tym okresie modernizm literacki utożsamiany jest z neoromantyzmem, a widać odrodzenie politycznego dziedzictwa romantyzmu w publicystyce i postawach nowego pokolenia. Druga Rzeczpospolita oficjalnie otacza kultem to dziedzictwo, jednak jednocześnie nieoficjalnie wywołuje falę krytyki, buntów i polemik antyromantycznych. Wojenne wydarzenia prowadzą do odrodzenia tradycji romantycznej w literaturze emigracyjnej oraz w politycznej świadomości głównych ośrodków emigracji. W literaturze schyłkowego PRL-u jest widoczny refleksyjny i krytyczny powrót do romantyzmu politycznego, co trwające aż do stanu wojennego.

Różne interpretacje romantyzmu zdecydowanie wpływają na polski modernizm w jego szerokim rozumieniu. Próby odcięcia się od tej tradycji oraz jej wymazania z kulturowego dziedzictwa pod hasłem końca paradygmatu romantycznego kojarzone są z podejściem ponowoczesnym. Zrozumienie i analiza zjawisk prezentowanych przez autorów tej książki jest szczególnie ważne dziś, w czasie intensywnych debat o kanonie literackim i kulturowym.

– Maciej Urbanowski, Andrzej Waśko