W sieci spisku

“W sieci spisku” (ang. “Uncle Bernac”) to powieść historyczna autorstwa Sir Arthura Conan Doyle'a, pierwotnie opublikowana w 1897 roku, a więc ponad 125 lat temu! Historia rozgrywa się w 1805 roku. Poznajemy narratora, Francuza Louisa de Lavala, który mieszka w Anglii. Podczas rewolucji francuskiej ojciec de Lavala walczył po stronie rojalistów, natomiast brat matki, wuj Bernac, stanął po stronie republikanów. Kiedy król został obalony, a rewolucjoniści zatriumfowali, rodzina de Lavala uciekła do Anglii i zamieszkała na wsi w Kent, podczas gdy wuj Bernac objął w posiadanie rodzinną posiadłość Grosbois, niedaleko Boulogne. Trzynaście lat później Napoleon przejął kontrolę nad rządem francuskim i mianował się cesarzem. Po śmierci ojca Louis otrzymuje list od Bernaca. Wuj, który teraz pracuje dla Napoleona, zaprasza bratanka do powrotu na ojczystą ziemię, obiecuje, że zapomni o tym, co było, i zapewnia mu stanowisko w służbie cesarza. Choć młodzieniec jest podejrzliwy wobec intencji wuja, nie może oprzeć się okazji do powrotu do ojczyzny.

Choć powieść oryginalnie nosi tytuł “Wuj Bernac”, to tytułowy bohater jest mało widoczny i nie ma większego znaczenia dla fabuły książki. Pełni jedynie funkcję narzędzia, które ma wprowadzić de Lavala w obecność Napoleona. W rzeczywistości głównym celem książki jest stworzenie okazji dla Conan Doyle'a do przedstawienia charakterystyki wielkiego francuskiego cesarza. Autor oczywiście żywi kult bohatera dla byłego nemezis swojego narodu. Napoleon, którego Conan Doyle przedstawia w tej powieści, jest dość stereotypowym obrazem, którego można się spodziewać - po części to obraz szalonego geniusza, a po części rozkapryszonego dziecka. Niestety też obraz przywódcy Francji dominuje nad jakimkolwiek innym elementem książki. W pewnym momencie czytelnik orientuje się - gdzie w tym wszystkim postać de Lavala?

Tak utyskuję na tą książka, a jednak bardzo mi się podobała. Powieść wypełniona jest po brzegi scenami, które być może najjaśniej błyszczą w całej twórczości Conana Doyle'a. Być może mógłbym dać jej jeszcze wyższą notę, gdyby nie dominacja Napoleona nad całą fabułą. Autor napisał znacznie lepszą powieść o epoce napoleońskiej, “Groźny cień”, który opisuje potęgę militarną i historyczny wpływ francuskiego cesarza z perspektywy brytyjskiego narratora. Tam Napoleon ledwie się pojawia, ale jego niemal mityczna obecność jest znacznie bardziej odczuwalna w tamtej powieści niż w tej. “W sieci spisku” to po prostu dobra książka, w której zabrakło nieco umiaru do tego, żeby uznać ją za genialną.

Mamy około 1806 rok. Napoleon jest cesarzem Francji i wciąż jest żonaty z Józefiną. Louis de Lavale, młody francuski wygnaniec, który od dzieciństwa dorastał w Ashford w Kent, wraca do Francji na zaproszenie swojego wuja Charlesa Bernaca i z pragnieniem wstąpienia do służby wojskowej cesarza Napoleona. Tajemniczy list, który dostaje przybywa na krótko po śmierci jego ojca. Na zewnętrznej stronie zapieczętowanego zaproszenia od wuja Bernaca jakaś inna ręka napisała: "Nie przyjeżdżaj". Louis ląduje w nocy na wybrzeżu Francji, w pobliżu dawnej posiadłości jego rojalistycznej rodziny, która obecnie jest w posiadaniu wuja Bernaca. Wraz z dobiciem do brzegu rozpoczyna się krótka, acz treściwa przygoda Louisa de Lavale'a.

W ciągu kilku tygodni los, zbiegi okoliczności, determinacja i wysiłek prowadzą Ludwika z bagien, gdzie po raz pierwszy stawia stopę na francuskiej ziemi, do jego dawnej rodzinnej posiadłości, stamtąd do obozu wojskowego, z którego Napoleon planował przekroczyć kanał La Manche, a następnie na tymczasowy dwór cesarski w Pont de Briques. Po drodze spotyka spiskowców, zdrajców i morderców, dowiaduje się o złych zamiarach i potencjalnej zdradzie swojego wuja Bernaca, podziwia piękno, honor i determinację córki Bernaca, Sibylle, i zostaje przyjęty do służby jako jeden z adiutantów Napoleona. Ponadto Louis spotyka i nawiązuje więź przyjaźni z młodym porucznikiem, Etienne Gerardem, którego mieliśmy okazję poznać z innych dzieł Conan Doyle'a.

Ogólnie fabuła jest dość krótka, prosta aczkolwiek angażująca - oto wygnaniec powraca do ojczyzny, napotyka niebezpieczeństwo, zdradę i przygodę, spotyka, obserwuje i współdziała z ważnymi postaciami historycznymi i fikcyjnymi, a ostatecznie jest dobrze wynagrodzony. Triumfuje sprawiedliwość, miłość i dobre serce. Powieść jakich setki, historie, których znamy na pęczki. Ale jednak jest coś w pisarstwie Arthura Conana Doyle'a, co sprawia, że od “W sieci spisku” ciężko się oderwać. Duża wartość książki pochodzi ze szczegółowych opisów, które autor lubi poetycko i kwieciście rozwlekać, a także z naprawdę ciekawie przedstawionych postaci historycznych. Szczególnie było ciekawe dla mnie jak książka stara się oddać charakter Napoleona Bonapartego i jak wyglądała jego relacja z “podwładnymi”. 

Warto oderwać się od typowych powieści detektywistycznych Doyle'a i spróbować innych jego dzieł. “W sieci spisku” to porządna, godna nazwiska jego twórcy powieść historyczno-przygodowa, którą z przyjemnością przeczytałem w pewne dwa mroźne zimowe wieczory. Polecam!