Traktat o sztuce dobrego umierania

Jakub z Paradyża (ok. 1380-1464) to jedna z najważniejszych postaci wśród teologów moralnych w późnym średniowieczu. Jego kluczowym dziełem, łączącym teologię pastoralną z mistyczną, jest traktat „De arte bene moriendi”, który przedstawia sztukę dobrego życia i umierania. Powstał on w Erfurcie około 1450 roku, a jego pierwsze drukowane wydania ujrzały światło dzienne pod koniec XV wieku w Lipsku (ok. 1492, 1495). Dotychczas brakowało przekładu tego dzieła na język polski. Prezentowane tutaj tłumaczenie opiera się na lipskim wydaniu z około 1492 roku. Przekład ten został poprzedzony wprowadzeniem, przybliżającym życie i twórczość Jakuba z Paradyża, oraz analizą rozwoju traktatów o „dobrym umieraniu”. Omówiono w nim szczegółowo treść „De arte bene moriendi”, wykorzystanie przez Paradyżanina źródeł biblijnych, patrystycznych i monastycznych oraz jego styl i środki retoryczne. Traktat wyróżnia się oryginalnym podejściem, łącząc temat śmierci ze „sztuką dobrego życia”, zalecając ascezę oraz odrzucenie „rozkoszy światowych” i chwały ziemskiej, kierując się ku teologii mistycznej.

Osoby zainteresowane dawną kulturą religijną, a w szczególności badacze literatury średniowiecznej, zyskają z tego naukowego opracowania i pełnej polskiej edycji krytycznej traktatu Jakuba z Paradyża niezwykle cenne źródło wiedzy. Uzupełnia ono kolekcję tekstów związanych z „ars moriendi”, konsekwentnie rozbudowywaną przez Macieja Włodarskiego od wielu lat. Zasługą tłumacza jest umiejętne uproszczenie niełatwego i miejscami wymagającego stylu Jakuba, przy jednoczesnym zachowaniu wierności oryginalnej myśli.

Maciej Włodarski, emerytowany profesor zwyczajny z Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalizuje się w literaturze staropolskiej. Jego badania koncentrują się na tematyce tanatologicznej w kulturze i literaturze staropolskiej, relacjach polsko-bazylejskich, a także poezji i prozie polskiej oraz łacińskiej z okresu średniowiecza i baroku. Jest autorem licznych publikacji, w tym książek takich jak „Ars moriendi” w literaturze polskiej XV i XVI w. (1987) i „Świat średniowieczny w zwierciadle romansu” (2012), oraz edytorem tomików w serii Biblioteki Narodowej.