Książki marynistyczne

Zanim zbiorowe wyobrażenie widzów na temat przygód na morzu zdominował fenomen popkulturowy pod szyldem „Piratów z Karaibów’, ogromną rolę w kształtowaniu tego obrazu odgrywały książki marynistyczne. Zaliczamy do nich utwory, których akcja rozgrywa się na morzu lub ocenie. Najczęściej są to powieści przygodowe, opowiadające o odległych podróżach drogą morską, odkrywaniu nieznanych lądów, bitwach morskich i morsko-lądowych, Bohaterowie, najczęściej przedstawiciele zawodów związanych z żeglugą – kapitanowie, oficerowie, bosmani, majtkowie i inni członkowie załogi – najczęściej toczą walkę nie tylko z wysokimi falami, bezlitosnym sztormem i ludzkimi antagonistami, ale także z własnymi słabościami.

Książki przygodowe o morzu zawierają popularny motyw drogi, podczas której bohaterowie mają okazję sprawdzić się w ekstremalnych warunkach i nie zawsze z tej walki wychodzą zwycięsko. Czasami cena wygranej jest bardzo wysoka, a jedyną korzyścią są nowe doświadczenia. Kiedy indziej osiągnięty sukces ma wymiar jak najbardziej materialny i sprowadza się do odnalezionej skrzyni o kosztownej zawartości. Nieodłącznym atrybutem bohaterów powieści marynistycznej są: mapa z zaznaczonym celem (często wspomnianymi kosztownościami), kompas i dźwięcząca w uszach opowieść o skarbie, który czeka na swojego odkrywcę. Wśród postaci pojawiających się w tego typu utworach nie można także pominąć piratów, którzy przemierzają szerokie wody w poszukiwaniu łupu. 

Powieści marynistyczne zajmują ważne miejsce w literaturze dla młodzieży i starszych dzieci. Całe pokolenia wychowały się na utworach, które zaliczane są już do klasyki literatury pięknej, takich jak „Wyspa skarbów” Roberta Louisa Stevensona, „Dwadzieścia tysięcy mil podmorskiej żeglugi” i „Dzieci kapitana Granta” Juliusza Verne’a, „Moby Dick” Hermana Melville’a, „Stary człowiek i morze” Ernesta Hemingwaya czy „Lord Jim” Josepha Conrada. Nieco inne oblicze literatury marynistycznej ukazuje liryka, wśród której warto wymienić chociażby wiersz „Gorączka morza” Johna Masefielda.

Książki marynistyczne dostarczają niezapomnianych wrażeń ze względu na często wprowadzoną przez autorów atmosferę tajemniczości i grozy. Nie zawsze mogą być uznane za dobre źródło wiedzy geograficznej i historycznej, ponieważ twórcy niejednokrotnie muszą naginać nieco fakty, aby pasowały one do fabuły utworu. Wiąże się to także z tym, że niektóre grupy społeczne mogą zostać przedstawione w sposób stereotypowy i niekoniecznie zgodny z rzeczywistością, na przykład mieszkańcy egzotycznych lądów (ukazywani często jako dzikusi i ludożercy) lub piraci (okrutni i dążący wyłącznie do wzbogacenia się).