Świadkowie. Zapomniane głosy. D-Day

Wspomnienia żołnierzy biorących udział w inwazji na Normandię, nie pozostawiają złudzeń, że była to jeden z najkrwawszych epizodów w trakcie II Wojny Światowej. Zdecydowana większość sił alianckich stanowili obywatele Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii oraz Kanady. Uzupełnieniem dla sił koalicyjnych byli również Francuzi oraz Polacy. Na terenie Normandii znajduje się kilka cmentarzy wojskowych. Są to miejsca nie tylko upamiętniające poległych żołnierzy podczas inwazji alianckiej w 1944 roku, ale również przejmujące świadectwo masakry, jaka miała miejsce o swiecie 6 czerwca 1944 roku. Jednym z najważniejszych miejsc spoczynku bohaterów poległych w trakcie ofensywy w Normandii jest Cmentarz Wojenny w Colleville-sur-Mer. Największy cmentarz wojskowy aliantów w Normandii, położony na wzgórzu nad plażą Omaha, pojawił się do tej pory w kadrach kilku filmów wojennych, m.in. mini serialu HBO pod tytułem „Kompania Braci”. Mowa oczywiście o retrospekcjach, ale to właśnie 10 odcinek wspomnianego wyżej serialu zrealizowanego na podstawie fantastycznej skądinąd książki Stephena E. Ambrose'a znakomicie obrazuje skalę i rozmach potyczki na plazach Normandii.  Wielu z tych, którzy znaleźli tam wieczny spoczynek, to kumple i przyjaciele tych, którym Bailey Roderick w książce „D-Day Lądowanie w Normandii” oddał głos, aby opowiedzieli o dramatycznych wydarzeniach z desantu prowadzonego na północne wybrzeże Francji. Bohaterowie książki brytyjskiego pisarza byli nierzadko jednymi z niewielu, którym udało się przetrwać masakrę na pięciu plażach, gdzie prowadzono desant Aliantów. Łącznie pochowano tam ponad 9 tysięcy żołnierzy, głównie amerykańskich. 

Książka „D-Day Lądowanie w Normandii” to cenne i wartościowe kompendium wiedzy o starciach na plażach Normandii z perspektywy żołnierzy biorących udział w ofensywie aliantów. Nie zawsze są to relacje z „pierwszej linii frontu”. Autor opisuje również udział tych osób, które pozostawały daleko od wybrzeży Normandii, a mimo to bez ich zaangażowania powodzenie ofensywy nie byłoby w ogóle możliwe. Bailey Roderick w „D-Day Lądowanie w Normandii” przytacza m.in. relacje pielęgniarki, która pracowała z rannymi żołnierzami w czasie inwazji. Jedną z takich pielęgniarek była Florence Rothenberg, która opisuje, jak musiała podejmować szybkie decyzje w zakresie ratowania życia rannym żołnierzom przy jednoczesnym braku dostępu do środków medycznych i asysty w postaci innych pielęgniarek. Niezwykły wydaje się fakt, że wspomniana kobieta niewiele mówi o sobie samej, więcej wspomina o okolicznościach, w jakim przyszło jej pracować. Szczególną doniosłość prezentują wspomnienia o przypadkach rannych żołnierzy. Ktoś stracił rękę, ktoś inny nogę, jeszcze ktoś inny został przywieziony i zostawiony na łóżku szpitalnym z kulą, która trafiła w tętnicę udową. W warunkach polowych ludzie Ci mogli liczyć jedynie na cud, tamowanie krwi nierzadko wiązało się z rozdzieraniem pościeli czy zasłon w oknach celem użycia prowizorycznej opaski uciskowej. Florence Rothenberg, cytowana w książce „D-Day Lądowanie w Normandii”, wiele miejsca poświęca szacunkowi, jakim niezmiennie darzy poległych w trakcie inwazji żołnierzy. Jak  wspomina, w tamte czerwcowe dni wszyscy na swój sposób toczyli walkę o wolność i życie. 

Kolejną wartościową relacją w książce Bailey Roderick „D-Day Lądowanie w Normandii” stanowią wspomnienia Roberta Martina. Mężczyzna dowodził jednym z okrętów transportowych, który zmierzał 6 czerwca w kierunku wybrzeża Normandii. Robert Martin wspomina m.in. widok, jaki ukazał się przed jego oczami, gdy z ciemności wyłoniły się strome klify na plaży Omaha. Z daleka widać było stosy ciał, a dźwięk karabinów maszynowych tylko co jakiś czas przeplatały krzyki i wołania rannych o pomoc. Bailey Roderick posługuje się naturalistycznym sposobem narracji, tym samym relacje takie jak wspomnianego wyżej Roberta Martina opisane zostały wiernie i ze szczegółami. Miłośnicy tematyki wojennej będą zachwyceni, z kolei co bardziej wrażliwi czytelnicy przekonają się o piekle wojny widzianej oczami często bezimiennych bohaterów.

Książka „D-Day Lądowanie w Normandii” wydana nakładem wydawnictwa RM to blisko 400-stronicowa publikacja z rozmachem przedstawiająca relacje i wspomnienia żołnierzy biorących udział w lądowaniu w Normandii. Ci, którzy przeżyli, mało mówią o sobie. Zwykle wspominają, że towarzyszył im strach i ogromna niepewność. Więcej mówią o tych, którzy od dekad spoczywają na cmentarzach w północnej Francji. Wspomnienia o towarzyszach broni, odważnych i młodych chłopakach wywołują ogromne wrażenie.

„Byliśmy tam, żeby walczyć dla wolności, dla naszej ojczyzny, dla naszych rodzin i dla tych, którzy zginęli, żebyśmy mogli żyć wolni. I nic nie mogło nas powstrzymać”. - Harold Baumgarten, amerykański żołnierz 29. Dywizji Piechoty, który walczył w bitwie o Omaha Beach.

Świat mógłby wyglądać dziś zupełnie inaczej, gdyby rankiem 6 czerwca 1944 roku o godzinie 6.30 ponad 150 tysięcy żołnierzy nie ruszyło z Wielkiej Brytanii w kierunku północnych  wybrzeży Francji. O rozmachu przeprowadzonego desantu świadczy fakt, że lądowanie w Normandii bywa określane jako D-Day, co w wolnym tłumaczeniu oznacza „najdłuższy dzień”. Tego dnia żołnierze sił Sprzymierzonych ruszyli naprzeciw wojsk Wehrmachtu, aby otworzyć drugi front w Europie Zachodniej i przynieść wolność w kolejnych miesiącach Francji, Belgii oraz Holandii. Alianci przygotowywali się do tego zadania od wielu miesięcy, mimo to, jeszcze dzień przed inwazją w Normandii, 5 czerwca 1944 roku, głównodowodzący sił alianckich gen. Dwight Eisenhower brał pod uwagę odwołanie całej operacji. Warunki pogodowe okazały się wyjątkowo niesprzyjające nad Kanałem La Manche. Do tego stopnia, jak przekonuje Bailey Redrick w książce „D-Day Lądowanie w Normandii”, że Niemcy zlokalizowani na wybrzeżach Francji 6 czerwca 1944 roku w ogóle nie brali pod uwagę możliwej operacji desantowej ze strony Aliantów, z uwagi na intensywny deszcz i porywisty wiatr wynikający z niżu obecnego nad Wyspami Brytyjskimi w pierwszych dniach czerwca 1944 roku.

Nie pogoda jednak, a ludzie wysuwają się na pierwszy plan w książce brytyjskiego autora. Bailey Roderick w książce „D-Day: Lądowanie w Normandii” przedstawia fascynującą historię ludzi zaangażowanych w największą operację desantową w historii ludzkości. Istnieje wiele publikacji w zakresie literatury faktu związanych z desantem prowadzonym w Normandii. Część autorów koncentruje się na przedstawianiu tła polityczno-militarnego alianckiej ofensywy, jednak w mojej ocenie najciekawsze są publikacje bezpośrednio nawiązujące do relacji żołnierzy biorących udział w desancie. Z opisów  przedstawionych przez Bailey Roderick w książce „D-Day: Lądowanie w Normandii” wyłania się ponury obraz krwawej jatki, jaka rozegrała się o poranku 6 czerwca 1944 roku. Autor przedstawia dramatyczne świadectwo tych, którym udało się przetrwać piekło Normandii. Kojarzycie film „Szeregowiec Ryan"? W historii kinematografii nie ma lepszego obrazu przedstawiającego okoliczności desantu na plaże w polnocnej Francji. W filmie Stevena Spielberga żołnierze jeszcze w barkach transportowych zdradzali objawy choroby morskiej i modlili się o przetrwanie. Wielu z nich zginęło jeszcze przed tym, jak opadły rampy barek i pojawiła się szansa na dotarcie na jedną z plaż wskazanych do inwazji. Było ich pięć, a każda z nich z perspektywy czasu to świadectwo niesamowitego heroizmu i bohaterstwa ze strony nierzadko młodych mężczyzn, będących w czerwcu 1944 roku u progu swojego dorosłego życia.

Bailey Redrick w książce „D-Day Lądowanie w Normandii” przedstawia m.in. relacje żołnierza, który w dniu inwazji wylądował na plaży Omaha. W trakcie operacji Overlord desant prowadzony był - jak opisuje brytyjski pisarz - łącznie na pięciu plażach, a każda z nich miała własny, unikalny kryptonim. Utah Beach -położona najbardziej na zachodzie Normandii, to plaża dedykowana jako miejsce zbiórki dla amerykańskich oddziałów piechoty oraz jednostek spadochronowych. Omaha Beach, plaża na wschód od Utah, również została obsadzona przez amerykańskie oddziały i uważana była za najtrudniejszą do zdobycia z powodu silnych umocnień niemieckich. Jak opisuje Bailey Redrick w książce „D-Day Lądowanie w Normandii”, kolejne trzy plaże to: Gold, Sword oraz Juno, każda z nich obsadzona była głównie brytyjskimi i kanadyjskimi wojakami. Jak wyjaśnia autor książki „D-Day Lądowanie w Normandii”, wszystkie plaże znajdowały się na wybrzeżu Normandii we Francji i stanowiły część większej operacji wojskowej. Nie było pewne, czy ofensywa w Normandii w ogóle się powiedzie. Kluczowym dla powodzenia desantu Aliantów było uzyskanie przyczółków, które umożliwiłyby w kolejnych dniach i tygodniach prowadzenie akcji zaczepnych ze strony desantowanych Sił Sprzymierzonych. Ogromną rolę w realizacji tego zadania wykonały jednostki powietrznodesantowe, w tym szczególnie warto wyróżnić heroiczną postawę 101. dywizji powietrznodesantowej Armii Stanów Zjednoczonych.

Książka Bailey Redrick pod tytułem „D-Day Lądowanie w Normandii” to pozycja obowiązkowa dla fanów zainteresowanych literaturą faktu w najlepszym wydaniu. Brytyjski autor przedstawia historie bohaterów biorących udział w ofensywie i opisuje ją w szerszym kontekście. Z perspektywy czasu można śmiało ocenić, że ryzyko związane z prowadzeniem desantu na plaże w Normandii było ogromne. Warto o tym pamiętać, Bailey Redrick w książce „D-Day Lądowanie w Normandii” opisuje m.in., jak cienka czerwona linia przebiegała między zwycięstwem a porażką w pierwszych dniach czerwca 1944 roku.