Rodzina polska w kulturze realnego socjalizmu. Między ideologią a codziennością

Ta książka to jedno z nielicznych studiów pedagogicznych skupionych w pełni na polskiej rodzinie w kontekście kultury realnego socjalizmu, zwłaszcza w dekadach lat 60. i 70. Analiza rodziny tego okresu opiera się na założeniu trudnej sytuacji kulturowej, w tym społeczno-psychologicznej, oddziałującej na jej społeczne postrzeganie oraz wartościowanie. Owe czynniki wyznaczały także jej rozwój i możliwości wychowawcze. W ciągu kilku dekad realnego socjalizmu, rodzina funkcjonowała w środowisku dwoistości kulturowej, ukazującej konflikt i niespójność norm w kulturze PRL.

Ten dualizm opierał się na współistnieniu dwóch warstw: oficjalnej, narzuconej przez propagandę i ideologiczną edukację, oraz nieoficjalnej, bazującej na spontanicznych działaniach adaptacyjnych, w odpowiedzi na narzucone odgórnie warunki. Za Janem Lutyńskim, te warstwy nazwano oficjalną nadrzeczywistością i codzienną rzeczywistością. Pierwsza wymagała od rodziny zgodności z zasadami realnego socjalizmu i propagandową wizją, podczas gdy druga oparta była na codziennych wyzwaniach, jak niedobory i zmienność. Każda z tych warstw rządziła się własnymi zasadami, posługiwała się odmienną wizją świata i językiem, co kreowało wyzwania psychologiczne i sytuacje konfliktowe.

W tym kontekście polska rodzina musiała pełnić swoje funkcje jako miejsce życia i wychowania. Aby lepiej zrozumieć jej potencjał, zbadano społeczno-wychowawcze środowisko promowane przez prasę socjalistyczną i istniejące w codziennym życiu. Analizy dążyły do porównania nadawanego sensu rodzinie, małżeństwu i rolom rodzinnym kobiet w obu warstwach rzeczywistości. Badania miały na celu przedstawienie modelu rodziny jako ideologicznego projektu propagandowego oraz jako produktu codziennej egzystencji.

Zajęto się trzema aspektami: codziennością jako kontekstem życia rodzinnego w socjalizmie, ideologiczno-propagandowym dyskursem obecnym w prasie kobiecej i jego przyczynkami do budowy modelu socjalistycznej rodziny, oraz działaniem rodziny w rzeczywistości miejskiej i wiejskiej - analizując rolę małżeństwa, rodzicielstwa i wychowania dzieci.