Radosne i smutne

Dante nigdy nie stanął na ukraińskiej ziemi, a jego podróże ograniczały się jedynie do piekła. Kornel Makuszyński, pisząc promieniami słońca, stanowił jedną z najbardziej wpływowych postaci literatury polskiej pierwszej połowy XX wieku. Znany jako utalentowany prozaik, poeta, felietonista, krytyk teatralny i członek Polskiej Akademii Literatury, sam był zdecydowanym przeciwnikiem bolszewickich reżimów. Jego twórczość, ze względu na silny antykomunistyczny przekaz, była poddawana cenzurze, co dotknęło m.in. jego książki takie jak "Szatan z siódmej klasy" czy "Awantura o Basię".

Jednakże, twórczość Makuszyńskiego nie ograniczała się wyłącznie do literatury dziecięcej. Zbiór opowiadań "Radosne i smutne", którego publikacja została zakazana, w sposób wnikliwy przeciwstawia dwie tradycje narodowe: polską, pełną heroizmu i romantyzmu, oraz ukraińską, która ukazana jest jako brutalna i dzika. W "Radosnych i smutnych" Makuszyński opisuje straszliwe wydarzenia z roku 1918, które działy się nie na odległych krańcach świata, lecz w samym centrum Europy. Przez jego opowieści przewija się obraz człowieka, który mimo cywilizacji, popełniał nieludzkie czyny z rozmysłem i przyjemnością.

Historia bolszewickiej rewolucji w Kijowie jest dla Makuszyńskiego pretekstem do ukazania grozy i chaosu tamtych czasów, gdzie ludzkie życie było stawiane na szali, a Bóg wydawał się być nieobecny. Autor odważnie portretuje dziedzictwo Iwana Gonty i Maksyma Żeleźniaka, ukraińskich przywódców, którzy w jego wizji stają się postaciami mitycznymi, z zacięciem honorowanymi przez Tarasa Szewczenkę. Ten zbiór opowiadań jest przestrogą przed tradycjami, które kształtują współczesną Ukrainę, przestrzegając przed wpływem dawnych ukraińsko-bolszewickich i ukraińsko-niemieckich związków, które od wieków infekowały relacje polsko-ukraińskie.

W obecnych czasach, gdy historia Ukrainy jest nieustannie reinterpretowana, ponowne wydanie "Radosnych i smutnych" wydaje się istotnym krokiem w debacie publicznej, a jednocześnie wyrazem patriotyzmu. Autor przedmowy, Jacek Międlar, podkreśla potrzebę odkurzenia tego dzieła spod gruzów stalinowskiej cenzury, by pozwolić mu ponownie przemówić do współczesności.