Prowincjałki

Blaise Pascal (1623-1662) był znakomitym francuskim filozofem, teologiem oraz wybitnym matematykiem i fizykiem. Jego „Prowincjałki”, obok „Myśli”, są najważniejszymi dziełami filozoficznymi, które wyszły spod jego pióra. Dzieło to, inspirowane motywami religijnymi, przybiera formę 18 listów, w których Pascal przedstawia argumenty jansenistów w ich konflikcie z jezuitami. Jak zauważa Leszek Kołakowski, spór ten ma paradoksalny charakter, typowy dla wielu ideologicznych debat w historii chrześcijaństwa, koncentrując się na relacji między doczesnym światem doświadczeń a wymiarem nadprzyrodzonym. Dyskusja dotyczy pytania, czy ludzki rozum jest w stanie przekroczyć własne ograniczenia, aby poznać boskie tajemnice, czy raczej powinien pokornie uznać ich niedostępność i pewność.

Pascal nie ograniczał się jednak wyłącznie do kwestii teologicznych. Krytykował jezuitów także z perspektywy etycznej, zarzucając im zbytnią pobłażliwość wobec grzeszników. Ta krytyka była w pewnym sensie wymierzona w samą strukturę Kościoła, co doprowadziło do zakazania „Prowincjałek” w 1660 roku. Kluczowym elementem dyskusji w tym dziele jest rozróżnienie pomiędzy łaską skuteczną a wystarczającą, które stało się przedmiotem intensywnego sporu między jansenistami a jezuitami.