Prawda. Krótka historia wciskania kitu

Nie pamiętam, kiedy ostatnio śmiałem się tak bardzo, czytając coś tak niepokojącego. „Prawda. Krótka historia wciskania kitu” Toma Phillipsa to szalona przejażdżka przez historię, która sprawia wrażenie, jakby twój ulubiony sarkastyczny przyjaciel postanowił nauczyć cię długiej i znakomitej tradycji ludzkości kłamania, upiększania i jawnego bzdur. Jeśli myślisz, że fake newsy to współczesne zjawisko, przygotuj się na to, że twój umysł zostanie zdmuchnięty (i być może twoja wiara w ludzkość zostanie lekko nadszarpnięta).  

Po pierwsze, Phillips jest ekspertem od prawdy - dosłownie. Jako fact-checker z zawodu, spędza całe dnie na rozplątywaniu fałszu, fabrykacji i pełnych fabrykacji, więc zna się na tym. Jego umiejętność łączenia ostrego dowcipu z ostrymi jak brzytwa spostrzeżeniami sprawia, że ta książka jest w równym stopniu zabawna i otwierająca oczy.

Jednym z moich ulubionych wniosków z tej książki jest to, że ludzie od wieków dają się nabierać na absurdalne kłamstwa. Czy wiesz, że ludzie wierzyli kiedyś w zaawansowaną cywilizację na Księżycu z powodu mistyfikacji opublikowanej w nowojorskiej gazecie? Albo, że król Prester John, mityczny zbawiciel chrześcijaństwa, miał przybyć znikąd, by uratować Europę? Uwaga spoiler: nie pojawił się.  

Phillips po mistrzowsku przedstawia te historyczne bzdury wraz z bardziej współczesnymi przykładami, pokazując, że chociaż narzędzia mogły się zmienić (media społecznościowe zmieniają zasady gry), ludzka podatność na bzdury nie uległa zmianie. Historyczne podobieństwa są równie zabawne, co otrzeźwiające - bo spójrzmy prawdzie w oczy, wiara w złote rzeki lub tajemnicze królestwa nie różni się tak bardzo od dzisiejszego nabierania się na oszustwa phishingowe.  

W dawnych czasach gazety zbierały od siebie fałszywe historie, wzmacniając kłamstwa, aż stały się akceptowane jako prawda. Brzmi znajomo? To w zasadzie XIX-wieczna wersja ciotki udostępniającej fałszywe wiadomości na Facebooku. Nawet Benjamin Franklin - tak, ten facet na banknocie 100-dolarowym - wykorzystywał tę taktykę na swoją korzyść, tworząc fałszywe historie w celu manipulowania opinią publiczną lub po prostu dla zabawy. Gdy fałszywa historia pojawi się na świecie, jest prawie niemożliwa do zniszczenia. Nawet gdy jej twórca przyzna się do fałszerstwa, kłamstwo nadal się rozprzestrzenia, ponieważ, spójrzmy prawdzie w oczy, ludzie kochają dobrą historię bardziej niż nudną, starą prawdę.  

Phillips przedstawia przekonujący argument, dlaczego kłamstwa są o wiele bardziej przekonujące niż prawda. Prawda jest wąska, rzeczowa i, przyznajmy to, często nudna. Z drugiej strony, kłamstwa mogą być wielkie, odważne i nieskończenie kreatywne. Grają na naszych nadziejach, lękach i uprzedzeniach, czyniąc je nieodpartymi.  

Ale choć te historie są zabawne, Phillips nie stroni od ciemniejszej strony ludzkiej naiwności. Oszuści, kanciarze i propagandyści wykorzystują naszą skłonność do wiary dla zysku, władzy lub czystej złośliwości. Granica między nieszkodliwą mistyfikacją a szkodliwym kłamstwem jest cieńsza niż chcielibyśmy przyznać, a Phillips przypomina nam, że konsekwencje mogą być poważne - a nawet śmiertelne.  

Jedną z najbardziej odświeżających rzeczy w tej książce jest to, że nie pozostawia cię pogrążonego w rozpaczy. Tak, sama ilość bzdur na świecie jest przytłaczająca, ale Phillips oferuje praktyczne porady: Nie poddawaj się cynizmowi. Zamiast wierzyć we wszystko (lub nic), naucz się sprawdzać fakty, kwestionować źródła i pozostań ciekawy. Nawet Wikipedia, którą często traktujemy jak ewangelię, może zostać oszukana - ale odrobina krytycznego myślenia może przejść długą drogę.  

Phillips pisze ostro, lekceważąco i nieskończenie wciągająco. Jest jak ten jeden przyjaciel, który jest absurdalnie mądry, ale nigdy nie mówi do ciebie - zamiast tego rozśmiesza cię, jednocześnie chytrze dmuchając w twój umysł. Nie mogłem odłożyć tej książki i cytowałem jej fragmenty każdemu, kto chciał słuchać (przepraszam, przyjaciele i rodzina).  

Jeśli kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego ludzie wierzą w niewiarygodne rzeczy, jak rozprzestrzeniają się kłamstwa lub co możemy zrobić, aby utrzymać nasze głowy ponad rosnącą falą bzdur, ta książka jest dla Ciebie. To genialna mieszanka humoru, historii i twardych prawd, która sprawi, że spojrzysz na świat w zupełnie nowy sposób.  

W skrócie: „Prawda. Krótka historia wciskania kitu” to lektura obowiązkowa. Jest zabawna, wnikliwa i więcej niż trochę przerażająca. I szczerze? Poleciłbym ją każdemu, kto chce się pośmiać i dowiedzieć o wspaniałym bałaganie, jakim jest ludzkość.