Pamiętniki (1807-1892)

Paweł Popiel, urodzony w 1807 roku, był znaczącą postacią w Królestwie Kongresowym jako pracownik Komisji Rządowej Oświecenia. Znany ze swojego krytycznego podejścia, postrzegał wybuch powstania listopadowego jako poważny błąd polityczny i podejmował próby stworzenia przeciwwagi dla ówczesnych tendencji insurekcyjnych. Mimo to, ostatecznie dołączył do oddziału powstańczego. Po klęsce powstania zamieszkał w Krakowie, gdzie założył konserwatywny dziennik „Czas”. Jako konserwator zabytków oraz członek Towarzystwa Rolniczego, Popiel miał znaczący wpływ na życie społeczne Krakowa.

Początkowo poparł także powstanie styczniowe, lecz z czasem wyraził jednoznaczną krytykę względem tego zrywu. Zmarł w 1892 roku, a jego spuścizna była przedmiotem pewnych kontrowersji. Choć często uważany był za postać konserwatywną i zacofaną, on sam nie wahał się z pogardą odnosić do konserwatyzmu, który troszczy się jedynie o utrzymanie własnych przywilejów i majątku. Był człowiekiem inteligentnym i wykształconym, świadomym zmieniających się realiów politycznych. Można przypuszczać, że gdyby żył w obecnych czasach, przyjąłby rząd, niezależnie od jego formy, pod warunkiem, że oparty byłby na chrześcijańskich i uczciwych zasadach.