Najlepsze lata naszego życia. Wydanie krytyczne

Historię, która zainspirowała mnie do sięgnięcia po książkę „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne”,  poznałam kilka miesięcy temu. Byłam wówczas ze swoim chłopakiem w Zakopanem i w jednej z góralskich bacówek usłyszałam niezwykłą anegdotę o autorze wspomnianej książki, Marku Hłasce. Okazuje się, że wybitny polski pisarz nie tylko z powodzeniem uśmiercał bohaterów swoich książek, ale również sam widniał przed laty na liście poszukiwanych za morderstwo. Krótko, ale rzecz warta opowiedzenia, tym bardziej że dotyczy lat młodości polskiego pisarza. A to właśnie owe lata stanowią tło dla książki „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne”. Podtytuł „wydanie krytyczne” pozostaje związane z opracowaniem, jakiego dokonał znany badacz twórczości Marka Hłaski, Radosław Młynarczyk. Jaki był wiec Marek Hłasko, zanim stał się „Pięknym dwudziestoletnim”?  

Książka „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne” stanowi zbiór kilku opowiadań i artykułów, wyselekcjonowanych przez wspomnianego już Radosława Młynarczyka. Wcześniej, badacz twórczości Marka Hłaski dokonał odkrycia, które zelektryzowało fanów polskiego pisarza. Przez lata uważano, że wczesny etap twórczości Marka Hłaski nie był szczególnie obfity w dzieła literackie. Wynikało to również z faktu, że pisarz w owym czasie bardzo krytycznie podchodził do własnej twórczości. Wiele dzieł zostało rozpoczętych, ale nigdy nie znalazły swojego epilogu, pozostając skazane na zapomnienie w szufladach. Tymczasem Radosław Młynarczyk odkrył z czasem kilkanaście tekstów, wśród których większość stanowiły samodzielne dzieła, choć nie zostały one ukończone. Symbolem chaosu i tajemnicy, jaki otaczał postać Marka Hłaski, była wydana w 2015 roku powieść „Wilk”. Jej bohaterem jest Rysiek Lewandowski, ten sam, którego autor przedstawił w „Sonacie marymonckiej”. Radosław Młynarczyk po starannej analizie odkrył, że powieść stanowi zupełnie osobne dzieło: przede wszystkim z uwagi na nietypowe tło historyczne, czyli XX lecie międzywojenne, które nigdy później nie pojawiło się w utworach polskiego pisarza.

Jak widać geneza tekstów umieszczonych w książce „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne” sięga czasów, kiedy Marek Hłasko nie był jeszcze wziętym pisarzem. Widać to m.in. w opowiadaniach "Burzliwa pogoda" i "Najlepsze lata naszego życia". Każde z nich opisuje Wrocław widziany oczami młodego chłopaka, gdzie Marek Hłasko dorastał i stawiał pierwsze literackie kroki. To jednocześnie ukłon w strony socrealizmu, co stanowi w oczach krytyków twórczości polskiego pisarza argument na ideologiczne pogubienie. Czego jednak można było oczekiwać po młodzieńcu, dla którego literatura stanowiła alternatywę dla ciężkiej, niebezpiecznej pracy przy wycince drzew w Kotlinie Kłodzkiej?  

W 1968 Służba Bezpieczeństwa dokonała szczegółowego przeszukania mieszkania pani Marii Łucji Rosiak. Funkcjonariusze szukali w mieszkaniu matki pisarza broni, płaszcza i... maszyny do pisania Marka Hłaski. Dlaczego? Otóż 11 lat wcześniej, porwano i zamordowano Bohdana Piaseckiego, syna wysoko postawionego działacza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Z ujawnionych po latach dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej wynika, że polski pisarz był łączony ze śmiercią Piaseckiego. Może to zaskakiwać, ponieważ jedyną okolicznością łączącą Marka Hłaskę ze śmiercią mężczyzny była obecność pisarza w Zakopanem feralnej nocy. Wizerunek pisarza odpowiadał rysowi podejrzanego, wkrótce również Marek Hłasko złożył wniosek o umożliwienie wyjazdu za granicę. Władze komunistyczne nie wiedziały jeszcze wtedy, że polski pisarz nosi się z zamiarem wyjazdu na stale z powodów ideologicznych. Marek Hłasko nie wiedział z kolei, że dostanie pozwolenie na wyjazd, ale będzie to bilet w jedną stronę.  

Zycie i twórczość Marka Hłaski fascynują kolejne pokolenia czytelników od wielu dekad. Książka „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne” to nowe spojrzenie na pierwsze lata twórczości polskiego pisarza, naznaczone poszukiwaniem własnej tożsamości. Czy rzeczywiście widać w pierwszych niedouczonych utworach Marka Hłaski pochwałę dla komunistycznej ideologi? Potrzeba naprawdę złej woli, aby dostrzec podobną postawę w twórczości Marka Hłaski. Wydanie krytyczne pozwala zapoznać się z komentarzem Radosława Młynarczyka, historyka i badacza literatury, który nie ma wątpliwości, że młody pisarz odrzucał socrealizm, co nie znaczy, że nie próbował z nim eksperymentować, aby wyrazić swój pogląd na rzeczywistość wczesnych lat 50’ XX wieku w PRL-u.  

Dwie dekady temu Marek Hłasko zdawał się przeżywać swoją kolejną młodość. Sporo wtedy mówiło się o twórczości polskiego pisarza, a na kanwie owej popularności wpadła mi w ręce książka „Piękni dwudziestoletni”. Najbardziej znana powieść Marka Hłaski to jednocześnie dzieło szalenie przejmujące, momentami wręcz depresyjne. Polski pisarz miewał różne okresy swojej twórczości, jednak dla nich wszystkich wspólnym mianownikiem pozostało trudne dzieciństwo, brutalnie przerwane wybuchem II Wojny Światowej i śmiercią ojca. Pisarz musiał szybko dorosnąć, już w wieku 16 lat podjął pracę przy niebezpiecznej ścince drzewa w górach na południe od Wrocławia. Stolica Dolnego Śląska to częsty motyw twórczości Marka Hłaski. Tym większe zainteresowanie obudziła we mnie antologia pod tytułem „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne”. Radosław Młynarczyk, badacz i historyk literatury poświęcił sporą część swojego życia na poszukiwanie niepublikowanych wcześniej tekstów marka Hłaski. Pozostają one związane z okresem młodzieńczym polskiego pisarza, a przez to rzucają nowe światło na początki jego twórczości. O czym pisał młody Hłasko, kiedy jeszcze nie wiedział, że to właśnie literatura będzie ucieczka przed szarą rzeczywistością? Dosłownie, ponieważ to właśnie „dojrzała” twórczość polskiego pisarza przyniosła mu „wilczy bilet” ze strony komunistycznych władz.  

Łącznie dziesięć opowiadań i dwa artykułu przedstawione w książce „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne” zostały wyselekcjonowane na podstawie utworów napisanych przez Marka Hłaskę w pierwszej połowie lat 50’ XX wieku. Co ciekawe, przyszły pisarz nie miał wtedy jeszcze pojęcia, że za sprawą literatury odmieni swoje życie. Pisał tak, jak umiał: dosadnie, często dosłownie, ogarnięty chaosem i sprzecznościami własnej osobowości. Zanim sięgnęłam po książkę „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne”, zastanawiałam się, czy znajdę w niej wiersze. Liryka często stanowiła pierwszy krok dla młodych literatów, a w okresie XX lecia międzywojennego urosła do rangi głównego nurtu w rodzimej literaturze. Marek Hłasko napisał w swoim życiu tylko jeden wiersz. W 1953 roku młody Hłasko został wysłany przez matkę na zakupy, miał kupić czajnik dla ciotki. Młody mężczyzna nieszczególnie lubił chodzić po sklepach. Zamiast czajnika w dłoni, przyniósł swojej matce wiersz, który napisał gdzieś pomiędzy sklepowymi półkami. Jego treść brzmiała:  

”Więc łzami, więc krwią dziś piszę ten list / I nie wiem po czajnik ? gdzie mam dzisiaj iść / I jestem bezradny, bo czajnik ? to mgła / Bo któż proszę Cioci ? ten czajnik dziś ma??”   (pisownia oryginalna: ?) 

Trudno szukać w tych słowach talentu na miarę Wisławy Szymborskiej, ale też nie z liryki, a prozy zasłynął Marek Hłasko. W książce „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne” w podobnym tonie polski pisarz opisuje klimat Warszawy w opowiadaniu "Warszawa, stolica radości". Widać zagubienie i poszukiwanie własnej tożsamości, jednocześnie subtelne próby wpisania się w obowiązujący na tamten czas nurt socrealizmu. W moich oczach to kolejny dowód na twierdzenie, że największą wartość w twórczości Marka Hłaski kryła się w jego spojrzeniu na ludzi i doszukiwaniu się w nich prawdy o naturze ludzkiej. Dobrze, że przez kolejne lata swojej twórczości polski pisarz pozostał wierny założeniom swojej apolityczności, choć tak naprawdę w oczach sobie współczesnych zyskał miano buntownika i nonkonformisty. Widać to już w pierwszych utworach Marka Hłaski, składających się na tom „Najlepsze lata naszego życia wydanie krytyczne”.  

Polecam książkę szczególnie osobom zainteresowanym życiem i twórczością Marka Hłaski. Tym z was, którzy do tej pory nie mieli okazji czynić zachwytu nad „Wschodnioeuropejskim Jamesem Deanem”, opracowanie krytyczne pozwoli lepiej zrozumieć krnąbrną i budowniczą postawę, z której Marek Hłasko słynął, a której legenda co jakiś czas wraca do nas mimo upływu kolejnych dekad ?.