Myśli o dawnej Polsce Paweł Jasienica

Rozważania na temat politycznych konsekwencji najważniejszych wydarzeń epoki piastowskiej, okresu kształtowania się organizmu narodowego i państwowego, a także czasów unijnych układów z Litwą. Myśli o dawnej Polsce (1960), które sam autor określił jako `posłowie do Polski Piastów, a jednocześnie przedsłowie do Polski Jagiellonów, są niejako dopełnieniem jego eseistycznej syntezy polskiej historii, próbą odczytania charakteru i polityki państwa polskiego w pierwszych stuleciach istnienia. `Autor drąży coraz głębiej w gąszcz faktów - pisał Antoni Gołubiew w Tygodniku Powszechnym 1961 - stara się je odczytać i zinterpretować, by dotrzeć do rzeczywistego obrazu, do tego, co było i jak było`. Część pierwsza nosząca tytuł Podglebie to wnikliwe rozważania na temat genezy i rozwoju narodowości i narodu, granic i kierunków działania politycznego Polski Piastowskiej, zarysowanie procesu, który doprowadził do utworzenia się nad Odrą, Wisłą i Wartą jednolitego, choć zróżnicowanego wewnętrznie państwa. Część druga - Zmiana kursu - to prowadzony z pasją dyskurs `na temat tzw. idei jagiellońskiej, która wywróciła środkowoeuropejski bieg rzeczy polskich i nadała im inny kierunek` (Aleksander Gieysztor, Nowe Książki 1961). `Niefortunna zmiana kursu polityki polskiej - pisze Jasienica - nie polegała na podjęciu wielkiej ekspansji wschodniej... Istota zła polegała na rozbracie z dawna wyrobionymi tradycjami polityki piastowskiej... Po wielu wahaniach... powołano do życia strukturę wyższego, wielonarodowego typu. Powstało państwo wprawdzie jednolite, mające wspólnego króla, sejm i politykę, ale dwa języki urzędowe i dwie odrębne administracje... Do unii Polska była zwykłym, normalnym państwem europejskim. Po unii stanęła wobec zagadnień, o których nikomu się nie śniło. Twierdzenie, że już dzisiaj cały glob nauczył się podobne do naszych, pounijnych, problemy łatwo rozwiązywać, grzeszyłoby pewnie nadmiarem optymizmu`.

Prószyński i S-ka 2009, ISBN: 978-83-7648-255-2, 150x210, 288 s., oprawa twarda

Myśli o dawnej Polsce Paweł Jasienica