Marcel Reich-Ranicki. Polskie Lata

Marcel Reich-Ranicki, uznawany za jednego z najważniejszych krytyków literackich w Niemczech, słynął z ostrych i często kontrowersyjnych opinii. Jego życie jest równie fascynujące jak jego zawodowa działalność. Reich-Ranicki dorastał na styku trzech kultur: polskiej, niemieckiej i żydowskiej. Dzieciństwo spędził we Włocławku, ale wychowywał się w kręgu wpływów kultury niemieckiej. Pod koniec lat 20. przeniósł się z rodziną do Berlina, a tuż przed wybuchem wojny znalazł się w Warszawie. W warszawskim getcie zaangażował się w działalność Judenratu, a później musiał się ukrywać dzięki pomocy polskiej rodziny.

Po zakończeniu wojny stał się agentem polskiego wywiadu w Niemczech i Londynie, jednak z czasem przestał być mile widziany w środowiskach partyjnych z racji swojego żydowskiego pochodzenia. W wyniku tych wydarzeń zwrócił się ku literaturze, co doprowadziło go do emigracji do Niemiec. Tam zyskał reputację czołowego krytyka literackiego. W książce Gerharda Gnaucka znajdziemy szczegółowy opis życia Marcela Reich-Ranickiego przed jego emigracją, oparty na gruntownych badaniach archiwalnych i relacjach naocznych świadków. Publikacja ta zawiera również refleksje na temat kulturowego pogranicza i tożsamości jego mieszkańców.

W jednym z wywiadów w 1958 roku Reich-Ranicki określił siebie jako „pół Polaka, pół Niemca i całego Żyda”, co podkreśla złożoność jego tożsamości. Jego historia jest także przykładem trudnych wyborów, przed którymi stawali ludzie podczas wojny — zastanawiał się, czy powinien opuścić getto tak jak inni pracownicy Judenratu, czy pozostać bez żadnej nadziei na poprawę sytuacji. Cytat przypisywany Czerniakowowi, opisujący twardość ludzi zdolnych do działania w dramatycznych okolicznościach, świetnie oddaje dylematy przed jakimi stawał.

Dzięki wyjątkowej mieszance talentu i determinacji Reich-Ranicki zyskał przydomek „papieża niemieckiej literatury”, którego recenzje potrafiły wynieść autorów na szczyt lub strącić ich z literackiego piedestału. Jego wkład w krytykę literacką jest dostrzegany nie tylko w Niemczech, ale i na całym świecie, co potwierdzają opinie, że przewyższał swoją sławą jakiegokolwiek innego żyjącego krytyka literackiego.