Katarynka

Co powiecie na klasykę polskich lektur oczami czytelnika dorosłego, świadomego, dostrzegającego coś więcej w wielkich dziełach rodzimej literatury aniżeli tylko przykry obowiązek znany ze szkolnych ławek? Bolesław Prus, Melchior Wańkowicz, Marysia Konopnicka, Eliza Orzeszkowa... wszyscy oni kojarzą nam się raczej z wesołymi mamami, tymczasem książki wyżej wymienionych autorów oddają wspaniale naturę naszych rodaków, pozwalają też przyjrzeć się zmianom społeczno - politycznym jakie na przestrzeni kolejnych dekad i wieków wpłynęły na obraz współczesnej Polski! ?  

Unikatowy styl, głębia morałów, wszystko widzące oczy i bardzo wrażliwe serce – bohaterowie tych powieści pozwalają czytelnikowi znaleźć odpowiedzi na dręczące ich pytania na każdym etapie ich życia!  Nie sposób się oderwać - to nasza, rodzima literatura przecież i dedykowana jest dla ludzi współczesnych wcale nie mniej niż miało to miejsce w przeszłości, choć świat się zmienił, na dobrą sprawę kierują nami bowiem te same uczucia i pragnienia: chcemy kochać i być kochani, pragniemy, aby nas doceniano i rozumiano, a mistrzostwo pióra, o których wyżej wspomniałam zdaja się nawet dziś doskonale to rozumieć, może nawet lepiej niż pisarze tworzący współcześnie, ?   

Niedawno czytałam króciutką nowelę autorstwa Bolesława Prusa pod tytułem "Katarynka". Oto emerytowany pan obrońca sądowy zaczyna więcej czasu spędzać w domu, w swojej kamienicy. Jest starym kawalerem znanych ze swoich "dziwactw", a jednym z nich jest nielubienie, niecierpienie wręcz wszelkiej maści kataryniarzy i fałszywej muzyki płynącej z ich banalnych maszyn na korbę ? Stróżowi kamienic nakazuje nawet zakazu wstępu dla tych "muzyko-niszczycieli" jak zdaje się o nich myśleć nasz starszy pan! Dostaje nerwicy i prawie drgawek na dźwięk, dlatego za pewną kwotę wynagradza owego pilnującego stróża za trud jego działań i spokój, jakiego jednocześnie się spodziewa w przyszłości! Trzeba przyznać, że tło tej historii nie brzmi dla mnie szczególnie porywająco, może dlatego, że sama jestem absolutnie zafascynowana muzyką, kocham ją w każdej formie, na weselach bawię się nawet do disco polo! ? Starsi ludzie jednak mają magiczny zwyczaj, niekiedy wpadający w starcza demencje, aby nie pamiętać jak za młody się bawili i jaka wartość stanowiła muzyka! Czy w przypadku naszego starszego pana tak właśnie było?  

Którego słonecznego dnia, gdy stary stróż odchodzi, a na jego miejsce przychodzi zupełnie nowy, dochodzi wkrótce do wielkiego.... uchybienia. Na teren kamienicy, na podwórze wchodzi kataryniarz... Profesor dostaje drgawek i furii, ale staje się w tym czasie w innym mieszkaniu coś magicznego. DZIECKO, dziewczynka, ożywa. Wstępują w bladą istotkę duch radości. A dlaczego to dziecko jest tak znaczące dla opisywanej historii?  

To dziewczynka zamknięta w domu, która ... kompletnie nic nie widzi. Patrzy prosto w słońce, ale czuje jedynie ciepło na buzi, nie jest w stanie zobaczyć cokolwiek z racji komplikacji zdrowotnych jakie ja dotknęły w przeszłości. Po pokojach porusza się powoli, wszystkiego jednocześnie dotykając, próbując tym samym odnaleźć się w świecie opanowanym przez ciemność! Dziecko skazane na domowe więzienie, które z dnia na dzień "zamiera zdrowotnie", smutnieje i traci chęci do życia...  

I wtedy właśnie dzieje się niebywały cud!  

I kataryniarz od tego dnia ma być koniecznie wpuszczany... 

Dlaczego Profesor wolał nerwową rzeżączkę muzyczną aniżeli święty spokój? Jakie zmiany się w nim dokonały i co za nimi stoi? Sporo tych pytań jak na tak krótką nowelkę, co? ?  

Nie zdradzę nic z fabuły. Powiem jedynie, że ta króciutka nowelka stylem, formą i tekstem - zadziwia. Wysoka klasa pisania właściwa dla Bolesława Prusa ma wiele charakterystycznych cech, szczególnie ujęła mnie jednak umiejętność przekazania ogromnej treści ukrytej w tej książce na tak niewielu stronach! Po takich niepozornych utworach nabierasz apetytu na inne, kolejne dzieła wpisane na stałe w kanon literatury polskiej bardzo pięknej ? Po takich opisowych i głębokich tekstowo nowelach szukasz innych dzieł zarówno tego Klasyka, jak i innych, naszych, rodzimych! Szczególnie warte polecenia wydają się:  

“Nasza Szkapa”, “Janko Muzykant”, “kamizelka”, Placówka", czy Mendel Gdański" - to tylko nieliczne perły naszej klasyki, często już zapominane, często zmemowane, a jednak aktualne i wciąż wskazujące na wartości ponadczasowe, uniwersalne, nie ulegające zmianom od lat!  

Wspominałam ostatnio z moja psiasi czasy szkolne, wspólnie spędzane kolejne dni w ławkach na lekcjach języka polskiego, a stąd już o krok od rozmowy na temat najbardziej lubianych i znienawidzonych lektur szkolnych ? Co ciekawe, obie miałyśmy zgoła odmienne poglądy na literatury proponowaną przez nasz system edukacji, uznałam więc, że powrót do nich po latach pozwoli mi nie tylko odświeżyć pamięć, ale również zyskać argumenty aby zachęcić moja psiapsi i innych czytelników do innego, bardziej łaskawego spojrzenia na znane od wieków dzieła ?  

„Katarynka” to nowela autorstwa Bolesława Prusa, która przedstawia nam niezwykłą historię pewnego samotnego mężczyzny. Główny bohater utworu, pan Tomasz, jest postacią, która nie potrafi cieszyć się życiem: nie radują go proste rzeczy, wciąż dostrzega wokół siebie powody do narzekania, marudzenia, skupiony na sobie i swoich wewnętrznych przeżyciach wydaje się nie zauważać całego piękna jakie dzieje się wokół niego. Całe życie dążył do spełnienia swoich wszelkich wygód i w tej pogoni zatracił to, co naprawdę ważne – prawdziwe wartości, które mogą uczynić życie szczęśliwym. Jakże gorzko brzmią te słowa, jeśli weźmiemy pod uwagę, że dziś ludzie tak mocno są zabiegani, wciąż brakuje im czasu dla siebie i swoich najbliższych, czy nie jest, aby tak, że Katarynka choć napisana wiele dekad temu, pozostaje dziś aktualne bardziej niż kiedykolwiek? Wracając jednak do samego utworu Bolesława Prusa: pewnego dnia los bohatera się odmienia, a on przechodzi wewnętrzną przemianę pod wpływem pewnej dziewczynki, która na zawsze odmienia jego pogląd na świat i sposób jego postrzegania, dzieje się mały cud o wielkiej doniosłości dla Pana Tomasza!  

     Problematyka jaką porusza utwór Prusa to kalectwo człowieka i jest ono ukazane na kilku poziomach: kalectwo dotyka samego głównego bohatera, który nie potrafi cieszyć się życiem i jest to uchybienie na zdrowiu psychiczny, wynikające z wielu lat zacietrzewienia głównego bohatera, złości jaką w sobie przez ten czas nosił, a o której nikomu nawet nie mówił, dbając o to, aby inni ludzie mieli go za gbura i wiecznie posępnego człowieka. Obserwujemy również wspomniane wyżej kalectwo w jego dosłownej, namacalnej formie fizycznej, dotykającym tym razem wspomnianej wyżej małej dziewczynki. Prus ukazuje problematykę społeczną chcąc nawoływać do zmiany postrzegania osób kalekich, dbając przy tym, aby wybrzmiał morał jaki “Katarynka” ze sobą niesie: troszcząc się o słabszych i bezbronnych, człowiek w pełni zdrowy może odzyskać radość z życia, jeśli tylko doceni to co ma, a nie będzie jedynie rozglądał się za tym czego mu brakuje!  

      Mnie osobiście ta książka przekonała do innego spojrzenia na drugiego człowieka, spojrzenia pełnego empatii – każdy bowiem zasługuje w życiu na drugą szansę i jest nam ona dana zazwyczaj w najmniej oczekiwanym momencie. Od nas tylko zależy, czy to dostrzeżemy, docenimy i wyciągniemy wnioski. Kiedyś spotkałam się z opinią, że drugi człowiek zawsze jest w naszym życiu lekcja lub błogosławieństwem - mała dziewczynka w oczach profesora wydaje się być jednym i drugim, nie tylko bowiem ukazuje mu jak pogrążony w swojej niechęci do świat i samego siebie nie docenia co ma, ale również pozwala mu poczuć się lepiej jako człowiekowi, kiedy pan Tomasz stawia dobro i radość małej dziewczynki ponad swoje zwyczaje i przyzwyczajenia pielęgnowane przez kolejne lata!  

 Historia, którą ukazuje Prus niezwykle wzrusza, przez co jest bliższa sercu czytelnika. Dodatkowo poprzez fakt, iż jest to realistyczna historia, która na dobrą sprawę mogła wydarzyć się w każdym czasie i w każdym miejscu, a przez to otwiera oczy na problemy chętnie pomijane na co dzień, odsuwane z myślą, że tak nam wygodniej. Kto wie, może i u was na osiedlu są osoby starsze albo młodsze, potrzebujące pomocy w zrobieniu zakupów, wyprowadzeniu psiaka na spacer, albo potrzebujące ciepłego słowa lub uśmiechu, który odmieni ich dzień? Warto się rozglądać!  

   Sami widzicie, że choć “Katarynka” to nowela znana w powszechnej świadomości czytelników, mało kto zdaje sobie sprawę jak wielką wartość ze sobą niesie, permanentnie od lat prowokując do pytań o to kim jesteśmy, jak traktujemy innych i samych siebie, a to z kolei stanowi doskonały fundament do stawania się lepszym człowiekiem, czasem oznacza to tylko byciem w porządku dla innych, dostrzegania czegoś więcej aniżeli tylko czubka własnego noska! ?