Duma i uprzedzenie i zombi

Moje najlepsze dni w roku to te, które rezerwuje na ponowne sięgnięcie po niniejszą książkę - lubię do niej wracać, przynosi mi często pociechę, wzruszenie i…. nadzieje. <br> <br> Cytat samej Austen z książki “Rozważna i romantyczna” "Jeśli książka jest dobrze napisana, zawsze uważam ją za zbyt krótką" doskonale wyjaśnia, co czuję do powieści “Duma i uprzedzenie”! Nic dziwnego zatem, że sama autorka nazwała ją "moim własnym ukochanym dzieckiem"! W moich oczach ta książka jest doskonała pod każdym możliwym względem. Jest to ten rodzaj książki, po której zakończeniu ma się ochotę natychmiast zacząć od nowa raz jeszcze. Jednak recenzja to już inna sprawa... Jestem podekscytowana, zachwycona, ale jednocześnie wzburzona, wiedząc, że nie sposób oddać sprawiedliwości ani autorce, ani książce:-)<br> <br> "Ale tym z nas, którzy chcieli się uczyć, nigdy nie brakowało środków. Zawsze zachęcano nas do czytania i mieliśmy wszystkich potrzebnych mistrzów na wyciągnięcie ręki".<br> <br> Podczas mojej pierwszej lektury “Dumy i uprzedzenia” wiedziałam, że nie mam odpowiednich umiejętności, aby recenzować tę książkę, choć jednocześnie miałam nadzieję, że jeśli przeczytam wszystkie książki autorki, to może z czasem uda mi się napisać zadowalającą recenzję tego arcydzieła, odrobinę choć nawiązując do pisarskiego kunsztu autorki. Teraz, kiedy przeczytałam jej wszystkie najbardziej znane książki, mogę tylko powiedzieć, że po przeczytaniu tej książki nie sposób nie podzielić się swoimi opiniami: dla mnie ta książka jest najlepsza ze wszystkim, wzrusza i porusza, bawi a przy tym uczy. <br> <br> "Nie wolno ci, ze względu na jedną osobę, zmieniać znaczenia zasad i prawości".<br> <br> Zaczynając od fabuły, która została dokładnie przeanalizowana, skrytykowana i skomentowana przez tysiące czytelników: na pierwszy rzut oka, nie jest tak oryginalna, zwłaszcza jeśli postrzegamy ją jako powieść z gatunku romansu. To prawda, jest tu wiele komplikacji wynikających z wielorakich związków (lub małżeństw), ale ogólnie rzecz biorąc, jest również wiele podobieństw. To co jednak czyni ów książkę wyjątkową, to narracja Austen: chytry humor, dowcipne obserwacje, unikalne obserwacje i trafne spostrzeżenia - autorka patrzy na społeczeństwo, i dokonuje głębszego zrozumienia moralności samych postaci, widoczny jest pomysł od samego początku, a jego wykonanie nie bez powodu ogniskuje uwagę milionów czytelników na przestrzeni kolejnych dekad. I jeszcze Elizabeth; poza tym, że “odziedziczyła” po Austen takie cechy jak humor i dowcip, jest żywa, ciekawa świata, pewna siebie, ale nie staje się "zbyt doskonała" (jak niektóre inne bohaterki Austen). Pozostałe postacie są również podobnie zabawne, a każda z nich ma wiele cech, które sprawiają, że historia jest interesująca. W tej książce nie było chyba ani jednej źle napisanej postaci! Z wyjątkiem niektórych książek dla dzieci, pierwszy raz spotykam się z sytuacją, gdy czytawszy książkę mam wrażenie, że kompletnie nic bym w niej nie zmieniła, cudowne uczucie, znacie je? Czasami aż trudno uwierzyć, że to wszystko zostało napisane ponad 200 lat temu, i się nie zdezaktualizowało! W przeciwieństwie do większości romansów, w tej książce nie zgubimy właściwej percepcji ani zdrowego rozsądku w środku opowieści, co moim zdaniem stanowi koronny dowód na to, że autorka doskonale ogniskuje uwagę czytelnika i to pomimo upływających stuleci od stworzenia tego dzieła światowej literatury. <br> <br> "Afektacja szczerości jest dość powszechna - spotyka się ją wszędzie. Ale bycie szczerym bez ostentacji i celowości - wzięcie tego, co dobre z charakteru każdego człowieka, uczynienie tego jeszcze lepszym i nie mówienie nic o tym, co złe - należy tylko do ciebie."<br> <br> Ponowna lektura książki tylko wzmocniła moje pozytywne opinie z czasu pierwszej lektury. Wszystko wydawało się jeszcze bardziej zrozumiałe, co sprawiało, że lektura była jeszcze bardziej satysfakcjonująca i ciekawa, bez wątpienia można szukac powodów tego stanu rzeczy w upływie czasu - ta książka brzmi inaczej w odbiorze gdy ma się 20, 30 i 40 lat…. . Jedynym drobnym wyjątkiem był wątek Lidii. W porównaniu z moją opinią z pierwszego czytania, gdzie byłem na nią nieco rozczarowany tym razem….. poczułem się zachwycony!. Oczywiście nie można tego samego powiedzieć o Wickhamie. Podczas drugiej lektury miałam też wrażenie, że każde słowo jest tu istotne, ma znaczenie i kryje jakieś ukryte podteksty. Choć za pierwszym razem nie pominęłem ani jednego słowa, to jednak uważam, że tym razem każde zdanie podobało mi się o wiele bardziej, może wynika to z nastawienia i chęci bardziej uważnego czytania? <br> <br> "Próżność i pycha to różne rzeczy, choć słowa te często używane są jako synonimy. Człowiek może być dumny, nie będąc próżnym. Duma odnosi się bardziej do naszej opinii o nas samych, próżność do tego, co chcielibyśmy, aby inni o nas myśleli."<br> <br> Do tej pory nie oglądałam żadnej telewizyjnej ani filmowej adaptacji tej książki. Szczerze mówiąc, nie chciałam mieć negatywnego odbioru filmu z uwagi na doskonały styl pisania autorki, która bawi się wyobraźnia czytelnika i sprawia, że ten widzi nie tylko treść, ale to co sam chce zobaczyć - cecha wspaniałych mistrzów literatury pięknej. Jednak po tej drugiej lekturze postanowiłam obejrzeć film z 2005 roku, serial z 1995 roku oraz serial z 1980 roku i nie mogłam się oprzeć, by nie podzielić się swoimi przemyśleniami! Film z 2005 roku nie okazał się godnym portretem, oddającym klimat i wartość książki, przynajmniej dla mnie. Może to przez współczesne postacie, albo przez to, co musiało zostać usunięte ze względu na ograniczenia czasowe, albo przez odstępstwa od oryginału, ale koniec końców nie mogę powiedzieć, że aż tak bardzo mi się podobał. Za to serial z 1995 roku był sporą niespodzianką! Dosłownie zawierał prawie wszystkie dialogi z książki, z kilkoma wyjątkami na końcu. W sumie dało to pięć i pół godziny seansu serialowego, ale było warto! Jeśli podobała Ci się książka, a nie oglądałeś serialu, obejrzyj go!. Jeśli chodzi o serial z 1980 roku, to choć bardzo mi się podobał, wypadł trochę gorzej niż serial z 1995 roku. Niemniej oba te seriale są godne pochwały.<br> <br> "Nic nie jest bardziej zwodnicze - powiedział Darcy - niż pozory pokory".<br> "Nieszczęście mówienia z goryczą jest najbardziej naturalną konsekwencją uprzedzeń".<br> <br> Pisząc tą recenzję czułem, że sama książka jak i film czy serial zostawiły we mnie ślad na zawsze, nie może być inaczej, skoro mówimy o dziele ponadczasowym, jednym z najbardziej uznanych dzieł literackich w historii! Mimo, iż powieść ma charakter romansu, śmiało polecam ją również mężczyznom, zwłaszcza, że kiedyś pewna kobieta napisała mi, że “Wszystkie Panie na tym świecie pragną mieć swojego pana Darcy'ego.” Co miała na myśli, zrozumiałem dopiero za drugim razem, gdy usiadłem do lektury tej niezwykłej książki:-)

Ta książka mną absolutnie wstrząsnęła! Pisząc tą słowa czuję się nieco speszony, proszę więc - bądźcie wyrozumiali, do tej pory nie pisałem tu recenzji;-) <br> <br> Zdecydowałem, że chcę się bardziej “zaczytać” w literaturze, sięgnąć po "klasykę", coś pomiędzy moim stałym wyborem science fiction, tajemnic i horrorów. Pytanie brzmiało: od czego zacząć?<br> <br> Po przejrzeniu mojej kolekcji książek zacząłem od Dickensa i przeczytałem “Opowieść o dwóch miastach”, która moim zdaniem była niesamowita i pozostawiła we mnie uczucie ciepła, satysfakcji i zadowolenia znanego tylko fanom dobrych książek! <br> <br> Po "Opowieści o dwóch miastach" postanowiłam spróbować swoich sił z “Dumą i uprzedzeniem”, książką szalenie wymagającą, ponieważ ciągle widziałam ją na listach "najlepszych książek w historii". Muszę jednak przyznać, że wahałem się przed sięgnięciem po tę książkę z dwóch powodów. Po pierwsze, myślałem, że może być dla mnie zbyt romantyczna. Drugim, znacznie bardziej niepokojącym powodem było to, że Zmierzch znalazł się na wielu tych samych listach, co ta książka. Fani Austen powinni się nad tym zastanawiać głęboko, wszak trudno stawiać obie te pozycje jako najlepsze w historii literatury - dzieje się tak z prostego powodu: Zmierzch i wampiry tam nie pasują. <br> <br> Nie trzeba zatem dodawać, że zabrałem się za nią z myślą, że może mi się nie spodobać. Cóż, po raz 999 987 w moim życiu (przynajmniej według zapisków mojej żony)... myliłem się!!! Absolutnie kocham tę książkę, dosłownie nie mogłem się nasycić tą historią, odejść od niej, zapomnieć… Urzekły mnie postacie w tym świecie nakreslone, a Elizabeth Bennet, główna bohaterka, natychmiast stała się jedną z moich ulubionych postaci. Pan Darcy dołączył do tego grona, gdy tylko pojawił się w opowiadaniu, bo również uważam, że był wspaniały i wyjątkowy, o czym wiele kobiet na tym świecie po cichu wie najlepiej;-) <br> <br> na koniec wrócę do narracji - była szalenie plastyczna, soczysta i błyskotliwa. Historia nie mogła być bardziej wciągająca czy inteligentna, a postacie nie mogły być bardziej wspaniałe - naprawde tak myślę! Elizabeth i Fitz są zarówno inteligentni, dowcipni, ciekawi siebie nawzajem. To powieść przede wszystkim o naturze człowieka, o tym czym jest tytułowa duma i uprzedzenie warto dowiedzieć się z samego tekstu źródłowego, ten w historii kinematografii był już parokrotnie ekranizowany z lepszym lub gorszym skutkiem, nie zmienia to jednak fakt, że sama książka należy do kanonu literatury pięknej i sam ten fakt stanowi najlepsza rekomendacje dla jej przeczytania.

"Duma i uprzedzenie" Jane Austen na początku mnie irytowała, potem ciekawiła, a na końcu…. oczarowała. Do około setnej strony uważałam tę książkę za dokuczliwą, niepoważną i po prostu nudną. Teraz uważam się za osobę nawróconą na kult Austen.<br> <br> Muszę przyznać, że jestem znany z wyrażania antypatii do wszystkiego, co zostało napisane lub osadzone przed 1900 rokiem. Po prostu nie mogę znieść gorsetów, instalacji wodno-kanalizacyjnych na zewnątrz i przejażdżek bryczkami. Ilekroć ktoś zanurza pióro w kałamarzu, oczy mi się szklą :D Jest to wada, do której chętnie się przyznaję, ale nie mam ochoty jej poprawiać, czuje bowiem głęboką awersję do historii i swój udział w tym miała na pewno moja nauczycielka w liceum od tego właśnie przedmiotu. Przyznaję więc, że nie zaczynałem tej książki z największymi nadziejami. Bardzo podobała mi się jednak "Czułość i wrażliwość" Anga Lee, więc kiedy moja przyjaciółka rzuciła mi rękawicę, ochoczo po nią sięgnąłem.<br> <br> Aby w ogóle sięgnąć po tę książkę, trzeba zanurzyć się w realiach życia i małżeństwa w XIX wieku. Na początku cała ta gadanina o obowiązku i manierach po prostu mnie zniesmaczyła. Oczywiście podobał mi się język jakim została ta książka napisana. Dialogi Austen są zachwycające, ale same dialogi (nieważne jak pyszne) nie czynią powieści “WIELKĄ”. <br> <br> Pan Collins był pierwszą osobą, którą zachwyciłem się. Jego postać wyłania się w pełni ukształtowana jako totalny i skończony, ale przy tym sympatyczny dupek. Od tego momentu znalazłem wiele powodów do pokochania tej książki. Pod koniec tak się w nią wciągnęłem, że śmiałem się z niektórych postaci, współczułem innym i zaciskałem zęby na kilku nieszczęśnikach opisanych na łamach ów powieści. Krótko mówiąc, byłem całkowicie pochłonięty.<br> <br> Podsumowując, z całą pokorą mogę teraz zaliczyć się do fanów powieści panny Austen (a nie tylko ich adaptacji filmowych) i z niecierpliwością czekam na możliwość zapoznania się z innymi jej dziełami w przyszłości. Może "Emma"?

Moje najlepsze dni w roku to te, które rezerwuje na ponowne sięgnięcie po niniejszą książkę - lubię do niej wracać, przynosi mi często pociechę, wzruszenie i…. nadzieje. <br> <br> Cytat samej Austen z książki “Rozważna i romantyczna” "Jeśli książka jest dobrze napisana, zawsze uważam ją za zbyt krótką" doskonale wyjaśnia, co czuję do powieści “Duma i uprzedzenie”! Nic dziwnego zatem, że sama autorka nazwała ją "moim własnym ukochanym dzieckiem"! W moich oczach ta książka jest doskonała pod każdym możliwym względem. Jest to ten rodzaj książki, po której zakończeniu ma się ochotę natychmiast zacząć od nowa raz jeszcze. Jednak recenzja to już inna sprawa... Jestem podekscytowana, zachwycona, ale jednocześnie wzburzona, wiedząc, że nie sposób oddać sprawiedliwości ani autorce, ani książce:-)<br> <br> "Ale tym z nas, którzy chcieli się uczyć, nigdy nie brakowało środków. Zawsze zachęcano nas do czytania i mieliśmy wszystkich potrzebnych mistrzów na wyciągnięcie ręki".<br> <br> Podczas mojej pierwszej lektury “Dumy i uprzedzenia” wiedziałam, że nie mam odpowiednich umiejętności, aby recenzować tę książkę, choć jednocześnie miałam nadzieję, że jeśli przeczytam wszystkie książki autorki, to może z czasem uda mi się napisać zadowalającą recenzję tego arcydzieła, odrobinę choć nawiązując do pisarskiego kunsztu autorki. Teraz, kiedy przeczytałam jej wszystkie najbardziej znane książki, mogę tylko powiedzieć, że po przeczytaniu tej książki nie sposób nie podzielić się swoimi opiniami: dla mnie ta książka jest najlepsza ze wszystkim, wzrusza i porusza, bawi a przy tym uczy. <br> <br> "Nie wolno ci, ze względu na jedną osobę, zmieniać znaczenia zasad i prawości".<br> <br> Zaczynając od fabuły, która została dokładnie przeanalizowana, skrytykowana i skomentowana przez tysiące czytelników: na pierwszy rzut oka, nie jest tak oryginalna, zwłaszcza jeśli postrzegamy ją jako powieść z gatunku romansu. To prawda, jest tu wiele komplikacji wynikających z wielorakich związków (lub małżeństw), ale ogólnie rzecz biorąc, jest również wiele podobieństw. To co jednak czyni ów książkę wyjątkową, to narracja Austen: chytry humor, dowcipne obserwacje, unikalne obserwacje i trafne spostrzeżenia - autorka patrzy na społeczeństwo, i dokonuje głębszego zrozumienia moralności samych postaci, widoczny jest pomysł od samego początku, a jego wykonanie nie bez powodu ogniskuje uwagę milionów czytelników na przestrzeni kolejnych dekad. I jeszcze Elizabeth; poza tym, że “odziedziczyła” po Austen takie cechy jak humor i dowcip, jest żywa, ciekawa świata, pewna siebie, ale nie staje się "zbyt doskonała" (jak niektóre inne bohaterki Austen). Pozostałe postacie są również podobnie zabawne, a każda z nich ma wiele cech, które sprawiają, że historia jest interesująca. W tej książce nie było chyba ani jednej źle napisanej postaci! Z wyjątkiem niektórych książek dla dzieci, pierwszy raz spotykam się z sytuacją, gdy czytawszy książkę mam wrażenie, że kompletnie nic bym w niej nie zmieniła, cudowne uczucie, znacie je? Czasami aż trudno uwierzyć, że to wszystko zostało napisane ponad 200 lat temu, i się nie zdezaktualizowało! W przeciwieństwie do większości romansów, w tej książce nie zgubimy właściwej percepcji ani zdrowego rozsądku w środku opowieści, co moim zdaniem stanowi koronny dowód na to, że autorka doskonale ogniskuje uwagę czytelnika i to pomimo upływających stuleci od stworzenia tego dzieła światowej literatury. <br> <br> "Afektacja szczerości jest dość powszechna - spotyka się ją wszędzie. Ale bycie szczerym bez ostentacji i celowości - wzięcie tego, co dobre z charakteru każdego człowieka, uczynienie tego jeszcze lepszym i nie mówienie nic o tym, co złe - należy tylko do ciebie."<br> <br> Ponowna lektura książki tylko wzmocniła moje pozytywne opinie z czasu pierwszej lektury. Wszystko wydawało się jeszcze bardziej zrozumiałe, co sprawiało, że lektura była jeszcze bardziej satysfakcjonująca i ciekawa, bez wątpienia można szukac powodów tego stanu rzeczy w upływie czasu - ta książka brzmi inaczej w odbiorze gdy ma się 20, 30 i 40 lat…. . Jedynym drobnym wyjątkiem był wątek Lidii. W porównaniu z moją opinią z pierwszego czytania, gdzie byłem na nią nieco rozczarowany tym razem….. poczułem się zachwycony!. Oczywiście nie można tego samego powiedzieć o Wickhamie. Podczas drugiej lektury miałam też wrażenie, że każde słowo jest tu istotne, ma znaczenie i kryje jakieś ukryte podteksty. Choć za pierwszym razem nie pominęłem ani jednego słowa, to jednak uważam, że tym razem każde zdanie podobało mi się o wiele bardziej, może wynika to z nastawienia i chęci bardziej uważnego czytania? <br> <br> "Próżność i pycha to różne rzeczy, choć słowa te często używane są jako synonimy. Człowiek może być dumny, nie będąc próżnym. Duma odnosi się bardziej do naszej opinii o nas samych, próżność do tego, co chcielibyśmy, aby inni o nas myśleli."<br> <br> Do tej pory nie oglądałam żadnej telewizyjnej ani filmowej adaptacji tej książki. Szczerze mówiąc, nie chciałam mieć negatywnego odbioru filmu z uwagi na doskonały styl pisania autorki, która bawi się wyobraźnia czytelnika i sprawia, że ten widzi nie tylko treść, ale to co sam chce zobaczyć - cecha wspaniałych mistrzów literatury pięknej. Jednak po tej drugiej lekturze postanowiłam obejrzeć film z 2005 roku, serial z 1995 roku oraz serial z 1980 roku i nie mogłam się oprzeć, by nie podzielić się swoimi przemyśleniami! Film z 2005 roku nie okazał się godnym portretem, oddającym klimat i wartość książki, przynajmniej dla mnie. Może to przez współczesne postacie, albo przez to, co musiało zostać usunięte ze względu na ograniczenia czasowe, albo przez odstępstwa od oryginału, ale koniec końców nie mogę powiedzieć, że aż tak bardzo mi się podobał. Za to serial z 1995 roku był sporą niespodzianką! Dosłownie zawierał prawie wszystkie dialogi z książki, z kilkoma wyjątkami na końcu. W sumie dało to pięć i pół godziny seansu serialowego, ale było warto! Jeśli podobała Ci się książka, a nie oglądałeś serialu, obejrzyj go!. Jeśli chodzi o serial z 1980 roku, to choć bardzo mi się podobał, wypadł trochę gorzej niż serial z 1995 roku. Niemniej oba te seriale są godne pochwały.<br> <br> "Nic nie jest bardziej zwodnicze - powiedział Darcy - niż pozory pokory".<br> "Nieszczęście mówienia z goryczą jest najbardziej naturalną konsekwencją uprzedzeń".<br> <br> Pisząc tą recenzję czułem, że sama książka jak i film czy serial zostawiły we mnie ślad na zawsze, nie może być inaczej, skoro mówimy o dziele ponadczasowym, jednym z najbardziej uznanych dzieł literackich w historii! Mimo, iż powieść ma charakter romansu, śmiało polecam ją również mężczyznom, zwłaszcza, że kiedyś pewna kobieta napisała mi, że “Wszystkie Panie na tym świecie pragną mieć swojego pana Darcy'ego.” Co miała na myśli, zrozumiałem dopiero za drugim razem, gdy usiadłem do lektury tej niezwykłej książki:-)

Przeczytałem to cholerstwo jeszcze raz. Wcześniej dałem jej dwie gwiazdki. Dlaczego? Byłem uprzedzony, obcesowy i zatruty na wskroś testosteronem. Przyznałem, że myliłem się co do tego, jak pięknie jest napisana i jak zabawna jest ta historia. Tak, właśnie byliście świadkami mojego czynnego żalu za grzechy i mocnego postanowienia poprawy, przynajmniej w zakresie uwielbienia do klasyki literatury pięknej. To wspaniała książka, a ja musiałam do niej dorosnąć, tak jak musiałam dorosnąć do mojej miłości do Pani Dalloway. <br> <br> “Zręczność” to słowo, które wydaje się oddawać naturę https://******.** bowiem pisze zręcznie, tworzy szalenie przemyślane sceny i samą fabułę. Nie jest, mimo że jest do bólu pro-lifera, ani trochę przyciężkawa czy dziewiętnastowieczna w swoich długich, długich, długich opisach. Jest anty-Dickensem: w jej prozie nie ma nic zdawkowego, gimbusiarskiego, o nie, nie, nie, nie. Słowa są używane, a nie rzucane, rozpryskiwane na wszystkie strony czy po prostu niepotrzebne. Długie, długie, długie zdania i akapity nie są przeznaczone do szybkiego czytania, co większość z nas teraz robi, bo takie mamy czasy - 160 znaków to dziś aż nadto - ma być szybko i kolorowo, a tutaj…. należy się słowami delektować, traktować jak koniak Louis XIII podany w kryształowej karafce. <br> <br> Romantyczne elementy wydają się na pierwszy rzut oka nieco banalne. I takie są niekiedy, dlaczego? Ponieważ, gdy panna Jane po raz pierwszy użyła ich w Dumie i uprzedzeniu, zadziałały znakomicie i tak jest do dziś. Dlaczego? Ponieważ są to prawdziwe uczucia wyrażone w prawdziwy, szczery, serdeczny sposób, ograniczony przez zwyczaje panujące w danym kraju i czasach. A czyż nie to właśnie sprawia, że czytanie książek jest tak pyszne niczym dorodna brzoskwinka? Ja, gruby, wredny starzec bez żadnych zalet, prawdziwy ignorant z niższej klasy społecznej dwudziestego pierwszego wieku, jestem w pełnym kontakcie z umysłem, sercem, emocjonalnym przekazem damy o skromnych dochodach, urodzonej za panowania Jerzego III. <br> <br> Czytanie to podróż w czasie, w przestrzeni, ale przede wszystkim w głąb siebie. W głąb siebie, w głąb emocji bohaterów, w głąb głowy i serca autora. Jest to podróż odkrywcza, niezależnie od tego, czy czytasz jakieś romanse, bajki Dana Browna, traktaty religijne, Zmierzch, cokolwiek. Filmy, telewizja, seks - żadne z nich nie zabierają cię tak głęboko w istotę uczuć i emocji jak… czytanie książki. I nie, snoby, nie ma znaczenia, czy książka jest dobrze napisana, ważne jest, że przemawia do czytelnika. (Czasami, oczywiście, człowiek dowiaduje się, jak bardzo płytcy i próżni są niektórzy ludzie... patrzę na panią, pani 50 twarzy).<br> <br> Tak więc dziękuję temu parszywemu, cuchnącemu Stephenowi nieobecnemu Sullivanowi, za przypomnienie mi, że muszę żyć zgodnie z moim własnym celem, jakim jest otwartość na zmiany. Słyszałem, jak jodłował swoje zachwyty, wróciłem do książki i nauczyłem się czegoś cennego:<br> <br> “Przyznawaj się do błędu tylko wtedy, gdy nie widzi tego osoba, przed którą nie chcesz się zawstydzić.”