Archeologia na wyrywki

Książka "Archeologia na wyrywki", pisana w latach 1953-1956, należy do cyklu reportaży archeologicznych autorstwa Jasienicy i stanowi swoistą kontynuację "Świtu słowiańskiego jutra", później wydanego jako "Słowiański rodowód". Autor ponownie odwiedza znane już sobie miejsca, gdzie nadal trwają prace wykopaliskowe, takie jak Biskupin, Gdańsk i Opole. Ogląda także ślady pogańskiego kręgu kultowego na Górze Sępiej, dawniej zwanej Radunią, oraz opowiada o magicznych zwyczajach Ślązaków, których opisy można znaleźć w XIII-wiecznym dziele brata Rudolfa, cystersa z klasztoru w Rudach.

W towarzystwie ekspedycji poszukuje śladów historycznych Grodów Czerwieńskich, odwiedzając Gródek Nadbużny, Czermno i Sąsiadkę, przypominając o pionierskich badaniach Zoriana Dołęgi Chodakowskiego, który przed ponad stuleciem badał te grodziska. Jasienica przybliża także historię Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, najstarszego i największego niegdyś regionu górniczo-hutniczego na ziemiach polskich. Odwiedza kurpiowskie wsie, malując jednocześnie obraz prowincjonalnej Polski lat pięćdziesiątych.

W swojej książce autor podkreśla, że dzięki wykopaliskom odkrywamy, iż dzieje Polski są bardziej bogate i złożone, a sama Polska bardziej dostojna i imponująca, niż ktokolwiek wcześniej przypuszczał.