Zmiana. Z problemów świadomości literackiej...

Książka stanowi zbiór esejów analizujących rozwój świadomości literackiej w Polsce w okresie około roku 1956. Autor, korzystając z obszernego materiału krytycznoliterackiego, stara się opisać napięcia występujące w tamtejszej kulturze. Odwołując się do ówczesnego światopoglądu, uzasadnia, w jaki sposób nowoczesne projekty estetyczne wpisują się w ramy tradycji. Nie uznaje dzieła za monografię, traktując zebrane rozprawy jako punkt wyjścia do dalszej refleksji i analizy.

W „Dialektyce przełomu” autor bada wzajemne relacje pomiędzy różnymi porządkami: światopoglądowym (marksizm, egzystencjalizm, personalizm), diachronicznym (tradycja literacka) oraz synchronicznym (współczesne projekty sztuki). Uważa, że zrozumienie tych zależności pozwala wiernie ocenić znaczenie transformacji w polskiej kulturze i literaturze połowy XX wieku.

Studium „Egzystencjalizm doby Października” omawia nie tylko skutki wprowadzenia tej filozofii na polski grunt, ale także analizuje jej powierzchowne postrzeganie w literaturoznawstwie. Z kolei w eseju „O model literatury nowoczesnej” przedstawione są estetyczne i ideologiczne konteksty zerwania po roku 1955 z socrealizmem, a także zwrot w kierunku nurtów estetycznych sprzed 1918 roku, takich jak futuryzm, Awangarda Krakowska, Druga Awangarda oraz projekty nowoczesnej sztuki, takie jak poezja imaginatywna czy czarna proza.

W końcowym studium „Od realizmu socjalistycznego do literatury tematu” ukazany jest proces redefinicji pojęcia realizmu, które zostało uwolnione od ideologicznych zależności przez krytykę literacką.