Zbrodnia bez kary

Z pewnym dystansem podchodzimy dzisiaj do ogromu tragedii, jaką była nazistowska machina eksterminacji. Stały się one na tyle powszednie, że najnowsze publikacje o obozach koncentracyjnych nie wywołują już takiego wstrząsu, jakiego można by się spodziewać. Czy jednak nadal możemy poruszyć czyjeś sumienie, opowiadając o tych wydarzeniach?

Przedstawiamy dwadzieścia sześć opowieści, które przywracają twarz i człowiekowi tamtych dni – zarówno ofiarom, które przez dekady pozostawały w cieniu cyfrowych danych, jak i sprawcom, których tożsamość była dotąd zatajona. Statystyki są wstrząsające – w ciągu sześciu lat wojny zginęło trzynaście milionów ludzi, a za tymi liczbami kryją się decyzje, selekcje, wyroki i zabójstwa dokonane przez konkretnych ludzi. Jednak tylko 182 z tych osób skazano na dożywocie, a nieco ponad 7 tysięcy poniosło jakąkolwiek formę odpowiedzialności.

Dziennikarze z Deutsche Welle, Interii i Wirtualnej Polski podjęli trop zbrodniarzy II wojny światowej, którzy uniknęli kary. Jakie są ich historie? Jak tłumaczą swoje działania? Co wiedzą o nich ich współcześni krewni i sąsiedzi? Jak udało im się uniknąć odpowiedzialności za zbrodnie?

Owocem tych dziennikarskich dochodzeń jest zbiór reportaży i wywiadów, który odbiera anonimowość zarówno oprawcom, jak i pokazuje twarze ofiar, które doświadczyły niezmierzonego okrucieństwa. Ich życie, wyrwane z codziennego rytmu, staje przed nami w pełnym wymiarze tragedii – od brutalnych morderstw po opakowanie ciał, które były palone lub rozczłonkowane, żeby zostały zatuszowane.

Te przejmujące relacje, uzupełnione nierzadko szokującymi fotografiami, składają się na opowieść, jaką mało kto ośmieliłby się snuć wcześniej. Dziennikarze oferują nam nie tylko wiedzę o tragicznych wydarzeniach i ich uczestnikach, ale pokazują świat, który staje się przeraźliwie rzeczywisty. Na zdjęciach widzimy ludzi świadomych swojego nieuchronnego końca; rozpacz rodziców tracących dzieci; porzucone ślady tych, którzy zniknęli na zawsze. Tła tych scen to jednak także uśmiechnięte twarze oprawców, idylliczne krajobrazy powojennych miejsc zamieszkania, oraz codzienna rzeczywistość, która pozwalała im na anonimowe życie.

Jeszcze niedawno byliśmy przekonani, że historia się nie powtórzy. Ale czy na pewno jesteśmy tego pewni?