Wolność, równość, ludobójstwo

Wielka Rewolucja Francuska nie była spontanicznym zrywem społeczeństwa, lecz rezultatem działań wykształconych liderów, którzy pragnęli stworzyć utopijnie doskonałe społeczeństwo. Zdecydowani w walce z niesprawiedliwością społeczną, rewolucjoniści sięgali po drastyczne środki przemocy i terroru. W miarę postępów rewolucji, władza skoncentrowała się w rękach jakobinów, co stało się modelem dla późniejszych totalitarnych systemów jednopartyjnych. Echa rewolucji w XIX wieku znalazły wyraz w ustanowieniu święta narodowego z okazji rocznicy zdobycia Bastylii. W Paryżu i na francuskiej prowincji około 15 tysięcy ludzi straciło życie pod gilotyną, często na podstawie nieweryfikowalnych oskarżeń o poglądy kontrrewolucyjne. Na koniec okresu wielkiego terroru egzekucje przeprowadzano bez prawa do obrony. Jednak terror Wielkiej Rewolucji wykraczał poza użycie gilotyny. Cała prowincja Wandea, która wystąpiła przeciwko rewolucji, została na polecenie władz zniszczona, a wszyscy mieszkańcy, w tym dzieci i kobiety, zamordowani. Szacuje się, że liczba ofiar przekroczyła 100 tysięcy, co czyni tę zbrodnię jednym z pierwszych masowych ludobójstw w nowoczesnej historii Europy. Francuscy historycy mają trudności w dokładnym określeniu liczby ofiar również z powodu zniszczenia archiwów monarchistycznych w 1913 roku przez antymonarchistów. Zrewidowana i poszerzona praca Andrzeja Ciska, wcześniej znana jako „Kłamstwo Bastylii”, ukazuje się obecnie pod tytułem „Wolność, równość, ludobójstwo. Kłamstwa i zbrodnie rewolucji francuskiej”.