Tadeusz Mazowiecki. Pisma i dokumenty

Tadeusz Mazowiecki, żyjący w latach 1927-2013, był kluczową postacią w historii Polski, pełniąc funkcję pierwszego niekomunistycznego premiera po zakończeniu II wojny światowej. Z uwagi na jego znaczący wkład w życie polityczne i społeczne kraju w drugiej połowie XX wieku, podjęto inicjatywę stworzenia wielotomowej serii dokumentującej jego pisma oraz związane z nim archiwalia. Seria ta obejmuje okres aktywności Mazowieckiego zarówno na polu politycznym, jak i społecznym.

Drugi tom tej serii, zawierający protokoły posiedzeń rządu Tadeusza Mazowieckiego, zadebiutował w 2023 roku dzięki współpracy Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego z Katedrą im. Tadeusza Mazowieckiego oraz Wydziałem Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UW. Wydanie to zbiega się z obchodami 35. rocznicy powstania pierwszego po II wojnie światowej niekomunistycznego rządu w Polsce i po raz pierwszy publikuje te wcześniej niedostępne dokumenty.

Protokoły te w jasny sposób obrazują wszystkie istotne zadania i decyzje podjęte przez ówczesny rząd, odzwierciedlając atmosferę oraz sposób funkcjonowania jego posiedzeń. Ukazują one znaczenie wprowadzanych zmian oraz ich szybkość, rejestrując, jakie kwestie były priorytetowe w okresie dynamicznych przemian. W dokumentach tych śledzimy proces powstawania demokratycznego państwa oraz gospodarki wolnorynkowej na gruzach systemu autorytarnego i gospodarki deficytu. Dokumenty te rejestrują też najważniejsze kontakty zagraniczne rządu i zawierają informacje o instytucjach, które wówczas się rodziły, a funkcjonują do dziś.

Rząd Mazowieckiego był jednym z filarów nowej państwowości Polski, transformując ją z gospodarczo i politycznie zrujnowanego kraju po niemal pięćdziesięciu latach komunizmu. Wprowadził Polskę na ścieżkę demokracji i rozwoju gospodarczego, wprowadzając reformy ewolucyjne o rewolucyjnym charakterze. Choć jego rządy trwały zaledwie piętnaście miesięcy, zdołał zainicjować strategiczne zmiany, które były kontynuowane przez jego następców. Jego wysiłki często były krytykowane, jednak paradoksalnie, nie zarzuty pod adresem krytyków, lecz właśnie błędy tamtej transformacji przypisywano jemu.

Mazowiecki był człowiekiem, który kładł nacisk na wartości moralne i etyczne, traktując politykę jako misję służenia dobru wspólnemu. Współczesnym brakuje już często takiego podejścia do polityki, dlatego warto przypomnieć, że możliwe było i wciąż jest działanie oparte na uczciwości i wspólnym interesie.