Stanisław Wyspiański Na chęciach mi nie braknie

Stanisław Wyspiański zajmuje trwałe miejsce w historii polskiej kultury jako wszechstronnie utalentowany geniusz, kluczowy dla rozwoju literatury, teatru, sztuk plastycznych i dizajnu w Polsce. Jego dorobek nie przestaje nas zaskakiwać, a jeden z jego najbardziej wyjątkowych aspektów nadal pozostaje nie do końca doceniony.

Urodzony i wychowany w Krakowie, Wyspiański przewyższał ówczesne gusta mieszczan, wprowadzając jednocześnie rewolucyjne zmiany. W czasach, gdy pojęcie zabytku nie było jeszcze zakorzenione w świadomości społecznej, on już przewidywał przyszłość. Wyspiański odnosił się do idei, która zyska światowe uznanie dopiero w latach siedemdziesiątych XX wieku, związanej z nowoczesnym odczytywaniem dziedzictwa kulturowego.

Jego podejście do Wawelu, którego efektem stał się wspólnie z Władysławem Ekielskim projekt Wawel-Akropol, można opisać frazą stworzoną sto lat później: „[] o ile zabytek należy do przeszłości, o tyle dziedzictwo służy współczesnym celom”. Wyspiański poszerzył nasze rozumienie dziedzictwa. Choć dziś Bronowice i Bielany są częścią Krakowa, w jego czasach były peryferyjne. Któż z jego współczesnych poświęciłby tyle uwagi roślinom łąkowym i chwastom, które obecnie uznajemy za integralną część kulturowego krajobrazu? On jednak upatrywał w nich inspiracji, tworząc szkice i przekształcając je w sztukę, jak chociażby polichromie i witraże w kościele Franciszkanów.

Umiejętność patrzenia na świat z innej perspektywy była dla Wyspiańskiego cechą wrodzoną, typową dla prawdziwego artysty. Aby jednak w pełni zrozumieć ten wymiar, warto poznać miasto, które go ukształtowało, jego atmosferę i kulturową przestrzeń. Biografia Stanisława Wyspiańskiego napisana przez Łukasza Gawła otwiera nowy cykl wydawniczy MNK, dedykowany książkom popularnonaukowym.