Rzeźnia numer pięć

Nawet nie wiem, od czego zacząć, jeśli chodzi o „Rzeźnię numer pięć”. Może to pasuje, biorąc pod uwagę, że czas nie płynie tu dokładnie w linii prostej. To jedna z tych książek, które kończysz, siedzisz przy nich przez chwilę, a potem zdajesz sobie sprawę, że nie jesteś pewien, co się właśnie wydarzyło — ale czujesz to, a to jest najważniejsze.

Na pierwszy rzut oka jest to powieść wojenna, ale nie spodziewaj się typowej historii o strzelaninie i podróży bohatera. Kurt Vonnegut bierze jedno z najbardziej przerażających wydarzeń w historii nowożytnej — podpalenie Drezna, które sam przeżył — i zamienia je w coś zupełnie surrealistycznego. Główny bohater, Billy Pilgrim, jest byłym jeńcem wojennym, który zostaje „wytrącony z czasu”, przeskakując między różnymi momentami swojego życia bez żadnej kontroli. W jednej chwili jest w środku ogarniętych wojną Niemiec; w drugiej jest w spokojnej amerykańskiej dzielnicy; a potem nagle staje się ekspozycją zoo na obcej planecie.

Tak, dobrze przeczytałeś. Obcej planecie. Ale „Rzeźnia numer pięć” nie jest tak naprawdę science fiction, przynajmniej nie w tradycyjnym sensie. Tralfamadorianie, ze swoim fatalistycznym światopoglądem i umiejętnością widzenia czasu na raz, służą raczej jako soczewka, przez którą Billy — i my — przetwarzamy przypadkowość, horror i absurd istnienia. Dla nich nie ma wolnej woli, prawdziwej przyczyny i skutku. Wszystko po prostu jest. I za każdym razem, gdy dzieje się coś strasznego (co zdarza się często), książka po prostu wzrusza ramionami i mówi: „Tak to leci”.

To zdanie, nawiasem mówiąc, jest powtarzane często. I za każdym razem uderza trochę inaczej. Czasami wydaje się mrocznie zabawne, czasami gorzkie, a czasami po prostu rozdzierające serce. To jest magia pisarstwa Vonneguta — w jednej chwili potrafi rozśmieszyć czytelnika, a w drugiej poczuć jego ciężar. Jego humor jest suchy, ostry i nieustępliwy, ale nigdy nie uśmierza całkowicie grozy kryjącej się pod spodem.

To, co czyni tę książkę wyjątkową, to nie tylko temat — to sposób, w jaki Kurt Vonnegut opowiada historię. Nieliniowa struktura sprawia, że ​​czytelnik czuje się równie zdezorientowany jak Billy. Nie ma tu początku, środka ani końca. Rzeczy dzieją się, bo się dzieją. Postacie przychodzą i odchodzą. Niektóre umierają nagle. Niektóre są tak absurdalne, że wydają się niemal karykaturalne. Niektóre są po prostu... smutne. I wszystkie wydają się prawdziwe na swój sposób.

Nie mogę powiedzieć, że kochałem Billy'ego Pilgrima — jest zbyt bierny, zbyt zagubiony — ale myślę, że o to właśnie chodzi. Nie jest tradycyjnym bohaterem wojennym. Jest po prostu facetem, który uwikłał się w coś większego od niego samego i nigdy tak naprawdę nie rozgryzł, jak to zrozumieć. I szczerze mówiąc, czyż nie tak większość z nas czuje, gdy patrzy na historię, wojnę, a nawet własne życie?

W swej istocie „Rzeźnia numer pięć” opowiada o traumie. O tym, jak ją przetwarzamy, jak ją chowamy, jak przepisujemy własne wspomnienia, aby móc dalej żyć. Jest chaotyczna i fragmentaryczna, ponieważ tak działa pamięć. Jest mrocznie zabawna, ponieważ czasami jest to jedyny sposób, aby poradzić sobie z czymś nie do zniesienia. I jest niezapomniana, ponieważ nawet jeśli nie rozumiesz jej w pełni, to ją czujesz.