Rozmyślania

Kiedy byłem studentem pierwszego roku, mieszkałem w akademiku. Mój współlokator grał w drużynie futbolowej. Często pisał inspirujące hasła na kartonach i wieszał je w naszym pokoju, nieraz na suficie nad swoim łóżkiem, żeby się motywować. Preferował proste sentencje w rodzaju „nigdy się nie poddawaj”.

Rzymski cesarz Marek Aureliusz nie wieszał motywacyjnych plakatów, by czerpać inspirację. Zamiast tego prowadził dziennik, w którym zapisywał swoje przemyślenia na temat dobrego życia. Tą książką są „Rozmyślania”.

Większość ludzi słyszała, że Aureliusz zaleca, by oczekiwać najgorszego, a wtedy nigdy nie będzie się rozczarowanym. Choć jest to część jego przesłania, nie jest to najciekawszy jego element. W najbardziej refleksyjnych fragmentach Aureliusz wzywa nas, byśmy wymagali od siebie jak najwięcej i nie przejmowali się zachowaniem innych. „Rozmyślania” są dziełem motywującym, mającym inspirować do życia zgodnego ze stoicyzmem. To podręcznik bycia w pełni dojrzałym dorosłym człowiekiem. To przewodnik po życiu godnym i rozważnym.

Rozważmy taki fragment: „Przypuśćmy, że jakiś bóg oznajmia ci, iż umrzesz jutro albo pojutrze. Jeśli nie byłbyś kompletnym tchórzem, nie robiłbyś zamieszania o to, którego dnia to nastąpi. Jaką bowiem mogłoby to robić różnicę? Uświadom sobie teraz, że różnica między jutrem a wieloma latami w przyszłości jest równie niewielka.” Księga IV, przekład Gregory’ego Haysa.

Albo ten: „Skup się w każdej chwili jak Rzymianin, jak mężczyzna, na wykonywaniu tego, co masz przed sobą, z precyzyjną i autentyczną powagą, czule, chętnie, sprawiedliwie. I na uwolnieniu się od rozproszeń. Tak, możesz to zrobić, jeśli będziesz wykonywał wszystko tak, jakby było to ostatnie działanie w twoim życiu, i przestaniesz działać bez celu, przestaniesz pozwalać emocjom zagłuszać to, co podpowiada ci rozum, przestaniesz być obłudny, egocentryczny i drażliwy. Widzisz, jak niewiele potrzeba, by prowadzić życie satysfakcjonujące i pełne czci. Jeśli potrafisz to osiągnąć, nawet bogowie nie mogą wymagać więcej.” Księga II.

I jeszcze ten: „Jeśli kiedykolwiek w swoim życiu natkniesz się na coś lepszego niż sprawiedliwość, uczciwość, panowanie nad sobą i odwaga, niż umysł zadowolony z tego, że pozwala ci działać racjonalnie, i gotowy zaakceptować to, co pozostaje poza jego kontrolą, jeśli znajdziesz coś lepszego niż to wszystko, obejmij to bez wahania, musi to bowiem być rzecz naprawdę niezwykła, i korzystaj z niej w pełni.” Księga III.

Fakt, że te myśli wyszły spod pióra najpotężniejszego człowieka na świecie, człowieka, którego osobista władza tak bardzo przewyższała władzę jakiegokolwiek amerykańskiego prezydenta, że aż trudno to dziś sobie wyobrazić, czyni je jeszcze bardziej imponującymi. Aureliusz nieustannie pisze, że siła bierze się z pokory, samokontroli i życzliwego humoru wobec innych. Uczy nas akceptować to, czego nie możemy kontrolować, i ufać temu, co wiemy.

To rzeczywiście dobra rada.