Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa w latach 1950–1975

Radio Wolna Europa, stworzone z inicjatywy Stanów Zjednoczonych, odegrało kluczową rolę jako broń Zachodu podczas zimnej wojny, przełamując monopol informacyjny komunistycznych reżimów za żelazną kurtyną. Mimo iż głównym celem Radia były kwestie polityczne, nie ograniczało się ono wyłącznie do tej tematyki. W audycjach poruszano zagadnienia międzynarodowe, omawiano sytuację w bloku wschodnim oraz na Zachodzie, a także dyskutowano o literaturze, muzyce, sztuce i historii.

Polska sekcja Radia Wolna Europa zaczęła nadawanie w 1950 roku, a od 1952 do 1975 roku jej działalnością kierował Jan Nowak-Jeziorański. Zespół stawiał czoła kampaniom zniesławiającym oraz zagłuszaniu programu w Polsce Ludowej, a także zmiennym priorytetom polityki amerykańskiej wobec Polski, które nieraz wydawały się bardziej zbiorem sloganów niż konsekwentnym planem. Pomimo tych trudności, liczba słuchaczy nieustannie rosła.

Pierwszy tom serii zatytułowanej "Dokumenty i materiały do dziejów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa" przybliża istotne aspekty działania Radia, jak jego polityczne uwarunkowania, cele i metody działania, przekonania zespołu oraz napotykane ograniczenia. Publikacja zawiera także mało znane dokumenty przedstawiające stanowisko strony amerykańskiej, które uwidaczniają determinację Nowaka, świadomego potencjału i zadań Radia.

W lutym 1958 roku Nowak dowiedział się o planach wprowadzenia przez amerykańskich urzędników prewencyjnej kontroli treści audycji, znających język polski, zanim trafią one na antenę. Miała być tworzona nowa jednostka organizacyjna w strukturze RWE, zwana potocznie Control Unit, której podlegać miały wszystkie sekcje Radia. Nowak zdecydowany był nie poddać się tym zarządzeniom, uznając, że cenzura prewencyjna uniemożliwiłaby obronę niezależnej linii politycznej i skuteczne przeciwstawianie się różnym naciskom. Zespół solidaryzował się z jego stanowiskiem, co doprowadziło do rozważenia zbiorowej dymisji sekcji polskiej. Gdyby doszło do tego kroku, byłby to poważny problem dla Amerykanów zarówno polityczny, jak i wizerunkowy, gdyż pracownicy stacji stojącej na straży wolności zaprotestowaliby przeciw jej ograniczaniu.