Prawda o sprawie Savolty

Powieść Mendozy wydana w 1975 roku, “Prawda o sprawie Savolty”, rozgrywa się w Barcelonie pod koniec I wojny światowej, wśród politycznych, ekonomicznych i społecznych zawirowań. Wydawać by się mogło, że przeszłość już minęła i nie ma co rozdrapywać ran, że nie ma sensu opowiadać o tym co było, ponieważ tamte czasy wydają się tak różne od obecnych. A jednak, przesłaniem Eduarda Mendozy wydaje się być hasło “nie zapominaj o przeszłości”. Autor wykorzystuje wydarzenia przeszłe do przewidywania przyszłości, do ukazania teraźniejszości w “krzywym zwierciadle”. Przyglądając się postfrankistowskiej Hiszpanii, Mendoza przedstawia odwieczny konflikt klasowy pod pozorem rozwiązywania zagadki o zbrodni. Robotnicy wywołujący strajki w fabryce Savolta (produkującej amunicję wojenną) okazują się być ranni lub martwi na skutek zamieszek w fabryce. Oficerowie firmy zostają zamordowani, a reporter, wynajęty przez firmę do przygotowania raportu o warunkach panujących w fabryce, tajemniczo ginie. Dzieje się chaos, a ktoś musi to ogarnąć.

Do pewnego stopnia brzmi to jak standardowy kryminał. Tym, co przyciągnęło mnie do powieści za pierwszym razem, było podejście Mendozy do ujawniania faktów. Zabawa polegała na tym, że można było się dowiedzieć, co już się wydarzyło. Mnóstwo dokumentów jest przedstawianych po kawałku - raporty sądowe, wycinki z gazet, listy itp. Czytelnik powoli składa historię “do kupy” i na końcu następuje dość ciekawe rozwiązanie zagadki.

Czytałem powieść dwa razy i przy ponownym czytaniu skupiłem się bardziej na przesłaniu Mendozy w spojrzeniu na te zdarzenia. W jednym z wywiadów Mendoza mówi mniej więcej o swoim podejściu i podkreśla, że w swoich powieściach stara się wybrać takie wydarzenia, które są istotne z perspektywy teraźniejszości i stara się konfrontować “prawdziwą przeszłość” z naszymi wyobrażeniami na jej temat. Jest to co najmniej interesujące, co wskazywałem już na początku tej recenzji, pozwala to na postawienie pewnych diagnoz dotyczących rzeczywistości. Zaskakuje mnie też, jak Mendoza jest świadomym walki klasowej autorem i jak bardzo udaje mu się przenieść konkretne idee polityczne na grunt fikcji literackiej oraz sprawić, by mówienie o nich było interesujące i atrakcyjne. To wszystko sprawia, że “Prawda i sprawie Salvoty” jest jedną z najlepszych książek jakie czytałem w swoim życiu. Eduardo Mendoza to zdecydowanie autor, którego warto śledzić i warto czytać. Polecam sięgnięcie po jego książki.

Zabawna historia rozgrywająca się w Barcelonie na początku XX wieku. Główny bohater Javier Miranda jest niewinnym “obcym”, “rybką" w morzu "rekinów”, na których musi uważać - zwłaszcza na czarującego Lepprince'a. W fabryce broni tytułowego Salvoty dochodzi do ostrych zamieszek w trakcie strajków pracowników. Lepprince ma za zadanie zająć się tą sprawą, lecz kiedy Savolta zostaje zamordowany, sprawa dopiero się zaczyna. 

To, co najbardziej podobało mi się w "Prawdzie o sprawie Salvoty" Eduardo Mendozy, to styl narracji - książka zaczyna się od kopii dokumentu sądowego, a kończy na liście; miejscami opowiadana są prowadzone w pierwszej osobie, a miejscami w trzeciej. Fabuła opiera się także na listach, raportach, zapisach stenograficznych itp. Wszystko to ma budować jak najbardziej “wiarygodną” relację z tytułowej sprawy Salvoty i pomóc czytelnikowi rozwikłać kryminalną zagadkę, która jest osią fabuły. Może brzmi to zagmatwanie, ale w rzeczywistości całość jest spójna, ma sens. Zabieg ten działa efektywnie i niesamowicie wciąga. Za każdym razem bowiem, gdy zmieniała się niespodziewanie narracja, zmieniała się perspektywa, na nowo odzyskiwałem zainteresowaniem fabułą. Dla mnie ten nietypowy, bardzo kreatywny styl wzbogacił moją lekturę poprzez dodanie - zamierzonych lub niezamierzonych - niuansów do pewnych sytuacji i postaci. Świetny pomysł, który został zrealizowany bardzo dobrze. Fabuła również jest wciągająca i interesująca, ale myślę, że straciłaby wiele, gdyby Mendoza poprowadził ją “normalnie”. Wiele obserwacji autora wydaje się interesujących, a powieść (pomimo prawie 50 lat od publikacji) wydaje się nic nie tracić na aktualności. Styl Mendozy jest barwny i wciągający, z odrobiną uszczypliwego humoru - na przykład podobała mi się wymiana listów między Vázquezem i jego kolegą, kiedy został "wygnany" z Barcelony do egzotycznych i niebezpiecznych miejsc. Świetna kryminalna powieść okraszona ciekawą formą - czego chcieć więcej? “Prawda o sprawie Salvoty” to książka, którą naprawdę warto przeczytać.