Poza winą i karą

Jean Amry, znany również jako Hans Mayer, to austriacki intelektualista żydowskiego pochodzenia, którego twórczość pozostaje jednym z najgłębszych głosów literackich XX wieku. Jego prace zanurzone są w refleksjach nad traumą będącą nieodłączną częścią ludzkiego doświadczenia, z której, według Amry’ego, nie istnieje ucieczka. Jego analizy nie znajdują ukojenia w tradycyjnym rozumieniu, lecz proponują uznanie i zrozumienie własnej kondycji jako jedyne możliwe ukojenie.

Amry podejmował tematykę starzenia się i samobójstwa w swoich dziełach „O starzeniu się” oraz „Podnieść na siebie rękę” (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2018). Jego życie zakończyło się dramatycznie w ten sam sposób, co z pewnością wpływa na odbiór jego rozważań. Książka, która ukazała się w 1966 roku, jest głębokim rozliczeniem z przeszłością związaną z pobytem w obozie koncentracyjnym w czasie II wojny światowej oraz z doświadczeniem tortur.

Tematyka tej książki nie koncentruje się na kwestiach winy czy kary, lecz skupia uwagę na dramacie złamanego życia ludzkiego. To właśnie opis i analiza tego złamanego istnienia są sednem dzieła. Przemoc, której Amry doświadczył, w nieodwracalny sposób pozbawia ofiary wiary w ludzką dobroć i człowieczeństwo. Cierpienie, w oczach autora, nie jest źródłem wzniosłości, lecz czymś, co zaniża człowieka do poziomu fizycznej degradacji, czemu nie można zaradzić.

Mimo tego, Amry pozostaje wierny racjonalizmowi i ideałom oświecenia. Oświecenie w jego przemyśleniach nie ma na celu wyjaśniania, ponieważ nie ma tu niczego, co można by w pełni zrozumieć czy wyjaśnić. To podejście sprawia, że jego refleksje, choć mroczne i trudne, pozostają niezmiennie fascynujące.