Pisma ostatnie

Amerykański historyk i teoretyk nauk przyrodniczych, Thomas S. Kuhn (1922-1996), wprowadził nowe spojrzenie na naukę i ogólnie na intelektualne formacje XX wieku. Jego przełomowe dzieło, "Struktura rewolucji naukowych" (1962, 1969; Wydawnictwo Aletheia 2020), przedstawia tę zmianę, akcentując nie linearną progresję wiedzy, lecz sporadyczne i doniosłe "skoki" rewolucji naukowych, które całkowicie odmieniają nasze rozumienie świata. Podczas gdy stare paradygmaty ulegają dezintegracji, na ich miejscu tworzą się nowe, wokół których rozwija się "nauka normalna". Chociaż poszukiwanie prawdy nadal jest możliwe, to jednak klasyczne pojęcie prawdy zdaje się błąkać w przestrzeni między paradygmatami. W ten sposób Kuhn'sowska wizja implikuje również transformację filozofii nauki.

Kuhn poświęcił życie na rozwijanie i interpretację tych idei, szczególnie w kontekstach astronomii i fizyki — dziedzin najlepiej ilustrujących proponowane rewolucje. Tom ten gromadzi jego niepublikowane wcześniej eseje, w tym "Wiedza naukowa jako wytwór historyczny", "Obecność dawnej nauki" oraz kluczowe dzieło "Wielość światów. Ewolucyjna teoria rozwoju naukowego". W ostatnim z nich, Kuhn kładzie nacisk na historyczne podejście do nauki: znaczenia pojęć ewoluują, co widać choćby w różnych znaczeniach pojęcia przestrzeni u Arystotelesa, Newtona oraz w fizyce relatywistycznej. Dla dobrego zrozumienia nauki niezbędne jest więc jej interpretowanie. "Niewspółmierność" między paradygmatami, o której mówi podtytuł książki, Kuhn postrzega jako zjawisko wszechobecne — jednak nie bardziej niż zdolność do porozumienia, która mimo wszystko umożliwia nam wspólne działania.