Pacyfik i Eurazja. O wojnie

Kolega z pracy od miesięcy mówił, że zbliża się wojna, nie wierzyłem mu, brałem go nawet za Wariata. Wojna? Jaka wojna, skoro mamy facebooka, instagrama, kupujemy z Chin całą elektronikę i grzejemy nocami domy rosyjskim gazem. Globalizacja świata uspiła nasza czujnośc, fakt, że w ciągu jednego dnia możemy lecieć do dowolnego kraju na świecie sprawił, że straciliśmy z oczu wrogów, widząc wszędzie sprzymierzeńców, a przynajmniej neutralność w zachowaniach innych państw i narodów. Czy słusznie? Wydarzenia w Ukrainie pokazały, że historia się nie skonczyla, przeciwnie - zdaje się znow rozkrecac całą machinę wojenną, pytanie jakimi granicami tym razem obejmie świat?

Merytorycznie „Pacyfikowi i Eurazji” niewiele można zarzucić, gdyż stanowi zwartą, logicznie powiązaną całość wyjaśniającą krok po kroku poszczególne elementy geopolitycznej układanki i dalekosiężne skutki podjętych przez polityków decyzji. Wyraźnie dominuje pragmatyczne, utylitarne, skrajnie użyteczne podejście, które uznaje wyłącznie stany siły i braku siły lub inaczej korzyści i braku korzyści, czyli sama esencja prawdziwej polityki. Jest to swoista rewolucja w myśleniu, zwłaszcza jeśli odniesiemy to do rządzących w krajach dawnego Układu Warszawskiego. W tym świetle czytelnik zaczyna inaczej postrzegać wiele z wydarzeń z przeszłości, a niektóre z - wydawało by się - zupełnie niezrozumiałych decyzji światowych decydentów nagle stają się klarowne. Wielkie brawa dla autora.
Główne przesłanie książki jest o tyleż nowatorskie, co niepokojące, ponieważ godzi w utrwalony w naszym regionie światopogląd, iż Amerykanie zawsze będą w stanie przyjść nam z pomocą w razie zawirowań na arenie międzynarodowej. Dr Bartosiak wielokrotnie wskazuje nie tylko na historyczne źródła siły USA, lecz także na objawy słabości i potężne problemy, jakie toczą np. gospodarkę Wielkiego Brata zza oceanu, który już obecnie miewa kłopoty ze swobodną projekcją siły, czyli popieraniem swoich światowych interesów siłami zbrojnymi. Jeżeli do tego dodamy niemal zupełny brak pragmatyzmu i wizji strategicznej u naszych elit to część scenariuszy dla naszego kraju rysuje się naprawdę czarno – nawet pomimo tego, że o Polsce jest w książce niewiele.
Jeśli chodzi o wady to mają one przede wszystkim charakter warsztatowy. Autor w kilku wywiadach twierdził, że spieszył się pisząc „Pacyfik i Eurazję” ze względu na tempo rozgrywających się wydarzeń i ten właśnie pośpiech widać. Książka zawiera dużo drobnych błędów stylistycznych (głównie odmiana końcówek) i językowych (formy niektórych rzeczowników), a także miejscami zdaje się być chaotyczna. Przejawia się to powtórzeniami pewnych fragmentów opisów i czasami jakby urywanymi myślami - niektóre akapity można było pociągnąć jeszcze kilka zdań, aby nadać im sensowną puentę. Występują również niewielkie nieścisłości w indeksie oraz błędy tłumaczeniowe (jako usprawiedliwienie – autor nie zna języka chińskiego). Wszystko to nieco obniża satysfakcję z lektury, ale nie umniejsza wartości merytorycznej i edukacyjnej.

Wyraźnie jest powiedziane, że każde liczące się państwo opiera ją na kalkulacji siły i interesów narodowych, odrzucając czynniki moralne i etyczne jako zakłócające realistyczne podejście do danej sprawy. Zdaje się, że diagnoza płynąca z książki jest nad wyraz aktualna w naszych polskich realiach. Dowiedzione zostaje, że „going concern” – które sformułował Halford Mackinder – jest siłą o wiele większą niż jakiekolwiek totalitarne konstrukty polityczne XX wieku, wola pojedynczych osób, chęci zwykłych ludzi czy współczesna demokracja liberalna. Dzięki całej swojej swoistej brutalności, lektura „Pacyfiku…” pozostawia wrażenie niepokoju i pewnego przygnębienia, jednocześnie dając dużo do myślenia każdemu kogo interesuje i kto przejmuje się losem dotychczasowego światowego porządku, a co za tym idzie świata który znamy.

Dostępne są inne publikacje J. Bartosiaka, “Pacyfik i Eurazja. O wojnie” to doskonałe kompendium dla początkujących, celem pozyskania wiedzy, która pozwoli nabrać kontekstu. Wchodzimy w okres wielkich napięć, świat wstrzymuje oddech, kiedy Chiny i USA prowadzą dialog w sprawie Rosji i jej działań zbrodniczych w Ukrainie, wydaje się, że aby to wszystko zrozumieć, należy przede wszystkim sięgnąć do podstaw, “prawda jest bowiem pierwsza ofiarą wojny”. Obecnie widoczny na świecie szum informacyjny każe wierzyć w to, co podają nam oficjalne kanały informacyjne każdej ze stron, wiedza zawarta w książkach takich jak niniejsza recenzowana, wymagają od czytelnika myślenia i analizy, a to się przyda w śledzeniu bieżących wydarzeń i odrzuceniu tanich manipulacji i przekłamań, jakich dopuszczają się wszystkie strony, wartością bowiem jest informacja i zdanie opinii publicznej. Naszym obowiązek rozumianym w ramach patriotyzmu jest pogłębiać wiedzę i nie ulegać propagandzie!

Sięgając po tę książkę miałem duże oczekiwania - podobnie jak autor jestem prawnikiem, nie jestem ani politologiem ani historykiem, niemniej studia prawnicze rysują pewien zarys myśli politycznej, powrót po latach do tej tematyki okazał się pasjonująca podróżą, lektura która działa na wyobraźnię i przede wszystkim pozwala lepiej zrozumieć rzeczywistość w której przyszło nam żyć.

Chciałbym na momencik zatrzymać się przy rozdziale I tej książki. To jest rozdział, który powinien być już obowiązkowy na poziomie szkoły średniej by wreszcie porzucić te nasze romantyczne wierzby płaczące, Szopena, Słowackiego i "imię jego to 44". To rozdział, który na sucho i bezlitośnie pokazuje, jak ważne jest położenie geograficzne położenie danego państwa, jak bardzo to determinuje historię i ruchy dyplomatyczne i jak bardzo wpływa na tak zwaną geostrategię. W tym momencie serdecznie pozdrawiam wszystkich którzy mówią, że Polska powinna ogłosić że jest państwem neutralnym. Po przeczytaniu tego rozdziału, zauważycie że nasza neutralność będzie tak samo skuteczna w razie konfliktu w Europie jak neutralność Belgii i Holandii w 1940 roku. Ten rozdział jest znakomitym skondensowaniem wiedzy którą można by chociaż przeczytać w książce Leszka Moczulskiego o geopolityce; niestety w tej ostatniej książce jest to niemiłosiernie rozwlekle napisane, ale jak ktoś zainteresowany to polecam.
Bardzo dobre i mocno ryjące wyobraźnię są rozdziały II i III. Jeśli książka zostanie wydana po angielsku to coś czuję, że jak wpadnie w ręce Larry'ego Bond'a to bardzo mu się spodoba. Ś.P. Tom Clancy też bardzo by to polubił. Powiem więcej, te rozdziały to gotowy koncept pod grę Hearts Of Iron V. Dla mnie, wielkiego fana literatury ww. panów ale również, historii wojen XX wieku zwłaszcza po 1945 roku, to znakomita rzecz.
Pozostałe części książki bez zarzutu. Nie będę się już skupiał specjalnie na każdym rozdziale, ale na pewno na dosyć marnym obszarze polskiej literaturze pod względem nowości i odkrywczości w zakresie geopolityki ta książka to jak świeży wiatr który wpadł przez okno do pokoju, powywalał meble i wywiał przy okazji kurz, który osiadł i nie chciał zejść.
Ogromną zaletą tej książki jest bibliografia. Przez kilka dni wieczorami (bo wtedy miałem czas) z wywalonym językiem wklepywałem adresy stron internetowych z których korzystał autor. Kopalnia wiedzy. To absolutny atut tej książki, coś niebywałego.

Sam Jacek Bartosiak ostatnio stał się z oczywistych powodów autorytetem, często wypowiada się na temat wydarzeń w Ukrainie, w międzyczasie zaprezentował koncepcję Armii Nowego Wzoru, która spotkała się z ostrą krytyką, zwłaszcza środowisk akademickich. Wydaje mi się, że w kwestii omawianej każdy głos sprzyja debacie publicznej, pozwala znaleźć szerokie spektrum rozwiązań na niebezpieczne czasy w których przyszło nam żyć, stąd polecam książkę “Pacyfik i Eurazja. O wojnie”, im więcej bowiem mamy świadomych ludzi, tym lepiej dla naszego kraju:-)

Kolega z pracy od miesięcy mówił, że zbliża się wojna, nie wierzyłem mu, brałem go nawet za Wariata. Wojna? Jaka wojna, skoro mamy facebooka, instagrama, kupujemy z Chin całą elektronikę i grzejemy nocami domy rosyjskim gazem. Globalizacja świata uspiła nasza czujnośc, fakt, że w ciągu jednego dnia możemy lecieć do dowolnego kraju na świecie sprawił, że straciliśmy z oczu wrogów, widząc wszędzie sprzymierzeńców, a przynajmniej neutralność w zachowaniach innych państw i narodów. Czy słusznie? Wydarzenia w Ukrainie pokazały, że historia się nie skonczyla, przeciwnie - zdaje się znow rozkrecac całą machinę wojenną, pytanie jakimi granicami tym razem obejmie świat?

Merytorycznie „Pacyfikowi i Eurazji” niewiele można zarzucić, gdyż stanowi zwartą, logicznie powiązaną całość wyjaśniającą krok po kroku poszczególne elementy geopolitycznej układanki i dalekosiężne skutki podjętych przez polityków decyzji. Wyraźnie dominuje pragmatyczne, utylitarne, skrajnie użyteczne podejście, które uznaje wyłącznie stany siły i braku siły lub inaczej korzyści i braku korzyści, czyli sama esencja prawdziwej polityki. Jest to swoista rewolucja w myśleniu, zwłaszcza jeśli odniesiemy to do rządzących w krajach dawnego Układu Warszawskiego. W tym świetle czytelnik zaczyna inaczej postrzegać wiele z wydarzeń z przeszłości, a niektóre z - wydawało by się - zupełnie niezrozumiałych decyzji światowych decydentów nagle stają się klarowne. Wielkie brawa dla autora.
Główne przesłanie książki jest o tyleż nowatorskie, co niepokojące, ponieważ godzi w utrwalony w naszym regionie światopogląd, iż Amerykanie zawsze będą w stanie przyjść nam z pomocą w razie zawirowań na arenie międzynarodowej. Dr Bartosiak wielokrotnie wskazuje nie tylko na historyczne źródła siły USA, lecz także na objawy słabości i potężne problemy, jakie toczą np. gospodarkę Wielkiego Brata zza oceanu, który już obecnie miewa kłopoty ze swobodną projekcją siły, czyli popieraniem swoich światowych interesów siłami zbrojnymi. Jeżeli do tego dodamy niemal zupełny brak pragmatyzmu i wizji strategicznej u naszych elit to część scenariuszy dla naszego kraju rysuje się naprawdę czarno – nawet pomimo tego, że o Polsce jest w książce niewiele.
Jeśli chodzi o wady to mają one przede wszystkim charakter warsztatowy. Autor w kilku wywiadach twierdził, że spieszył się pisząc „Pacyfik i Eurazję” ze względu na tempo rozgrywających się wydarzeń i ten właśnie pośpiech widać. Książka zawiera dużo drobnych błędów stylistycznych (głównie odmiana końcówek) i językowych (formy niektórych rzeczowników), a także miejscami zdaje się być chaotyczna. Przejawia się to powtórzeniami pewnych fragmentów opisów i czasami jakby urywanymi myślami - niektóre akapity można było pociągnąć jeszcze kilka zdań, aby nadać im sensowną puentę. Występują również niewielkie nieścisłości w indeksie oraz błędy tłumaczeniowe (jako usprawiedliwienie – autor nie zna języka chińskiego). Wszystko to nieco obniża satysfakcję z lektury, ale nie umniejsza wartości merytorycznej i edukacyjnej.

Wyraźnie jest powiedziane, że każde liczące się państwo opiera ją na kalkulacji siły i interesów narodowych, odrzucając czynniki moralne i etyczne jako zakłócające realistyczne podejście do danej sprawy. Zdaje się, że diagnoza płynąca z książki jest nad wyraz aktualna w naszych polskich realiach. Dowiedzione zostaje, że „going concern” – które sformułował Halford Mackinder – jest siłą o wiele większą niż jakiekolwiek totalitarne konstrukty polityczne XX wieku, wola pojedynczych osób, chęci zwykłych ludzi czy współczesna demokracja liberalna. Dzięki całej swojej swoistej brutalności, lektura „Pacyfiku…” pozostawia wrażenie niepokoju i pewnego przygnębienia, jednocześnie dając dużo do myślenia każdemu kogo interesuje i kto przejmuje się losem dotychczasowego światowego porządku, a co za tym idzie świata który znamy.

Dostępne są inne publikacje J. Bartosiaka, “Pacyfik i Eurazja. O wojnie” to doskonałe kompendium dla początkujących, celem pozyskania wiedzy, która pozwoli nabrać kontekstu. Wchodzimy w okres wielkich napięć, świat wstrzymuje oddech, kiedy Chiny i USA prowadzą dialog w sprawie Rosji i jej działań zbrodniczych w Ukrainie, wydaje się, że aby to wszystko zrozumieć, należy przede wszystkim sięgnąć do podstaw, “prawda jest bowiem pierwsza ofiarą wojny”. Obecnie widoczny na świecie szum informacyjny każe wierzyć w to, co podają nam oficjalne kanały informacyjne każdej ze stron, wiedza zawarta w książkach takich jak niniejsza recenzowana, wymagają od czytelnika myślenia i analizy, a to się przyda w śledzeniu bieżących wydarzeń i odrzuceniu tanich manipulacji i przekłamań, jakich dopuszczają się wszystkie strony, wartością bowiem jest informacja i zdanie opinii publicznej. Naszym obowiązek rozumianym w ramach patriotyzmu jest pogłębiać wiedzę i nie ulegać propagandzie!

Długie i gorzkie dekady dyktowania Polakom przez Moskwę jak mają żyć, odbiły się mocno na naszej kondycji intelektualnej, również w zakresie myśli geopolitycznej. PRL mocno wiązał swoje cele strategiczne z celami Moskwy, tymczasem historia uczy, że cele te nigdy nie były tożsame, dość powiedzieć, że w ciągu ponad 1000 letniej historii obu Państw, Polska i Rosja toczyły na przestrzeni wieków regularne wojny, których symbolem jest rok 1612 i zajęcie Kremla przez Polaków, ich wypędzenie z kolei datowane na 9 maja jest Świętem Niepodległości. Książka “Pacyfik i Eurazja. O wojnie” stanowi jeden z pierwszych poważnych głosów w debacie publicznej, jako taki nie może być zlekceważony, zwłaszcza wobec aktualnych wydarzeń w Ukrainie.

Sam Jacek Bartosiak wspominał, że przy pisaniu książki czuł, że stanowi ona dla niego samego rodzaj egzaminu, oto bowiem dziesiątki prowadzonych przez kolejne lata wykładów, zamienił na kompendium wiedzy na temat przemian, które dokonują się na świecie, ze szczególnym uwzględnieniem rejonu Azji wschodniej, do czego zresztą nawiązuje bezpośrednio tytuł książki.
Jeśli chodzi o literaturę w języku polskim książka ta stanowi kamień milowy, a zapowiadane w przedmowie wydanie angielskie ma duże szanse zabłysnąć poza granicami Polski. Po 4 latach słuchania wykładów Pana Bartosiaka w internecie można teraz zaopatrzyć się w książkę, która stanowi nie tylko esencję tych wykładów, ale i ich rozszerzenie. Tak jak zaznaczono w przedmowie przy opracowaniu tak obszernym ciężko zachować spójność, ale w tym przypadku niemal się to udało.

Autor pewnie wolałby konstruktywną krytykę zamiast pochwał, ale niestety mogę zaoferować jedynie nieduże znaki zapytania, refleksje, które miałem w głowie czytając książkę:

1) Jeśli transport morski jest wielokrotnie tańszy (o czym wspomina również autor) od lądowego to jak źródłem siły miałby się stać znowu szlak lądowy? Czy nieuniknione jest zamknięcie mórz, a co za tym idzie ogólne pogorszenie koniunktury (coś w stylu Petera Zeihana). W takim wariancie możliwy sukces lądu jest względny i nie oznacza "mercedesa", a jedynie "dużego fiata" z klimą, na osiedlu pełnym maluchów.
2) Jak przy zachowaniu nawet "równego boiska" przy aktualnej przewadze Niemiec liczyć na nasze sukcesy na wschodzie? Przecież gdyby nastąpiło teraz osłabienie jednego z naszych sąsiadów ze statusu "kondominium" łatwo można przejść w status dominium.

Warto mieć na uwadze, że praca Pana Bartosiaka pięknie się zestarzała, rok czy dwa lata temu, wielu jej treść traktowana w kategoriach fantasmagorii, literatury z pogranicza science - fiction, dziś już jednak nikt się nie śmieje, luty 2022 na zawsze zmienił rzeczywistość w której żyjemy, a ów książka stanowi pierwszy krok w celu jej zrozumienia. Polecam w pierwszej kolejności tym, którzy poszukują kontekstu dla wydarzeń w Ukrainie, zależności pomiędzy małą wyspą na morzu południowochińskim oraz Ukrainy, kraju dwa razy większego obszarowo niż Polska, największego w Europie, po przeczytaniu “Pacyfik i Eurazja. O wojnie” ta koincydencja wyda wam się zrozumiała, a to dobry punkt wyjścia aby sięgnąć po wiecej w zakresie geopolityki:-)